خلاصة:
زبانشناسی اجتماعی-شناختی شاخه‌ای میان‌رشته‌ای است که با تلفیق آموزه‌های دو حوزۀ تشکیل‌دهندۀ آن سعی در توصیف شناختی تنوعات زبان در جامعه دارد. هدف از مطالعۀ حاضر بررسی و توصیف شناختی استعاره‌های مفهومی حوزۀ معنایی مرگ در بافت اجتماعی و کلام عامیانه است. داده‌ها از میان مجموعۀ ضرب‌المثل‌ها، رقعه‌های ترحیم و سنگ‌قبرنوشته‌ها انتخاب و سپس به‌لحاظ شیوۀ مفهوم‌سازی و نیز حوزه‌های مبدأ به‌کاررفته مورد بررسی قرار گرفت؛ داده‌ها نشان داد که مفهوم‌سازی مرگ عمدتاً توسط مفاهیم جان‌بخشی، جهت، فاصله، هستی، تخریب و اسارت صورت می‌گیرد. در میان حوزه‌های مفهومی یادشده، مفاهیم جان‌بخشی و تخریب نگاهی واحد و از نوع بدبینانه به مرگ را نشان می‌دهد درحالیکه در سایر حوزه‌های مبدأ هر دو طیف معنایی (مثبت و منفی) به‌کار می‌رود که بیانگر ماهیّت دوگانۀ مرگ در اذهان عامۀ مردم است. در استعاره-های جان‌بخشی، هر دو عامل کنش‌گر و کنش‌پذیر از مفهوم اولیّۀ خود دور شده و با حوزه‌های مبدأ مختلف مفهوم‌سازی می‌شوند. به‌علاوه، رقعه‌های ترحیم درمقایسه با سنگ-قبرنوشته‌ها نگاه خوشبینانه‌تر و عرفانی‌تری نسبت به مقولۀ مرگ دارند. یافته‌های این پژوهش می‌تواند دوگانگی‌ها و نیز ابعاد مثبت و منفی نگرش حاکم بر مقولۀ مرگ را در بین عامۀ مردم نشان‌دهد.
Socio-cognitive linguistics is an interdisciplinary subfield of linguistics that tries to cognitively describe language varieties in society by means of teachings of its two constituent disciplines. The purpose of this article is to describe the conceptual metaphors of death in folk language within social context. The data was extracted from a collection of proverbs, funeral and tombstone inscriptions which were then analyzed in terms of conceptualizing death as well as the source domains used for conceptualization. The most frequent types of source domains were personification, direction, distance, existence, destruction and captivity. Among the conceptual domains mentioned, personification and destruction show a unified pessimistic view towards death, while in other source domains both positive and negative meanings were used. It shows the dual nature of death in the mind of Iranians. In personification, both the agent and the patient depart from their basic meaning and they are conceptualized by different concepts. Moreover, funeral inscriptions show more optimistic and mystical views than tombstone inscriptions. The findings of this study can show the dichotomies as well as the positive and negative attitude towards death among the language users.
(
, 
, 
)
