خلاصة:
زمینه و هدف: سنایی غزنوی علاوه بر جایگاه سترگی که در ادبیات عرفانی دارد، در حوزه های اخلاق و همچنین اندیشه های اسلامی از صاحبنظران و اندیشمندان بزرگ است، که بویژه در شعر عرفانی از شاعران صاحب سبک و جریان ساز در این حوزه است. از سوی دیگر مهمترین شخصیتی که مبانی نظری آمیختگی دین و عرفان را بنیان نهاد، ابوحامد محمّد غزالی است و با توجه به جایگاه مهم و اثرگذار غزالی در روزگار خود و دوره های بعد، و بویژه معاصر بودن سنایی و غزالی، تاثیر فکری غزالی بر سنایی، مسئله ای است که نیاز به تحقیق و بررسی در این حوزه دارد. این مقاله با تکیه بر اشتراکات فکری میان غزالی و سنایی، و همچنین وجود آبشخورهای فکری مشابه، به بررسی بازتاب اندیشه های غزالی در حدیقه الحقیقه سنایی میپردازد.
روش مطالعه: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و داده ها به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است.
یافته ها: اندیشۀ زهد و عرفان از مهمترین محورهای موضوعی در حدیقه الحقیقه بشمار میآید. در دوره ای که سنایی مطرح شد، اختلافات فکری و کلامی و مذهبی در اوج بود. سنایی نیز همچون غزالی، مضامین دینی را همراه با پوششی عرفانی به نمایش میگذارد. منابع فکری و تاملات غزالی و سنایی «قرآن، سنت پیامبر، و کتب دینی» بوده است.
نتیجه گیری: نتایج تحقیق بیانگر تاثیرات قابل توجه غزالی بر اندیشه سنایی است، چنانکه در حوزه های کلامی و عرفانی سرچشمه های فکری غزالی را در شعر و اندیشه سنایی میتوان مشاهده کرد، بطوریکه غزالی در تکامل فکری سنایی تاثیر شگفت انگیزی داشته است. همچنین سنایی در ترتیب و تنظیم ابواب کتاب حدیقه، به شیوه عارفان و شارحان تصوف در مسئله کلام خدا و اهمیّت قرائت آن توجه نکرده است و در این مورد کاملا به شیوه غزالی سخنوری میکند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Sanai Ghaznavi, in addition to his stellar position in mystical literature, is one of the great scholars and thinkers in the field of ethics as well as Islamic thought, especially in mystical poetry of poets with style and current in this field. Is. On the other hand, the most important figure who founded the theoretical foundations of the fusion of religion and mysticism is Abu Hamed Mohammad Ghazali, and considering the important and influential position of Ghazali in his time and later periods, and especially the contemporaneity of Sanai and Ghazali, Ghazali's intellectual influence Sanai is an issue that needs to be researched in this area. Relying on the intellectual commonalities between Ghazali and Sanai, as well as the existence of similar intellectual sources, this article examines the reflection of Ghazali's ideas in Sanai's Hadiqah al-Haqiqa.
METHODOLOGY: The research method is descriptive-analytical and the data are collected by library method.
FINDINGS: The idea of asceticism and mysticism is one of the most important thematic axes in Hadith al-Haqiqah. In the period when Sanai was introduced, intellectual, theological and religious differences were at their peak. Like al-Ghazali, Sanai displays religious themes with a mystical cover. The intellectual sources and reflections of Ghazali and Sanai have been "Quran, Sunnah of the Prophet, religious books " .
CONCLUSION: The results of the study indicate the significant effects of Ghazali on Sanai's thought, as in theological and mystical fields Ghazali's intellectual sources can be seen in Sanai's poetry and thought, so that Ghazali has a surprising effect on Sanai's intellectual development. had. Also, in arranging the chapters of the book of Hadith, Sanai has not paid attention to the method of mystics and commentators of Sufism in the matter of the word of God and the importance of its
ملخص الجهاز:
بازتاب انديشه هاي امام محمد غزالي در حديقه الحقيقۀ سنايي سيدعلي مرادي *، سيداحمد پارسا گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه کردستان ، سنندج ، ايران .
از سوي ديگر مهمترين شخصيتي که مباني نظري آميختگي دين و عرفان را بنيان نهاد، ابوحامد محمّد غزالي است و با توجه به جايگاه مهم و اثرگذار غزالي در روزگار خود و دوره هاي بعد، و بويژه معاصر بودن سنايي و غزالي، تأثير فکري غزالي بر سنايي، مسئله اي است که نياز به تحقيق و بررسي در اين حوزه دارد.
ضرورت و سابقۀ پژوهش با توجه به اين حقيقت که سنايي تا حدود زيادي تحت تأثير انديشه هاي غزالي بوده و به نوبۀ خود در انتقال انديشه هاي وي به بزرگان دوران ساز بعد از خود، يعني عطار و مولانا نقش بسزايي داشته است و همچنين بدليل نبود پژوهشي بنيادين دربارة بازتاب انديشه هاي امام محمد غزالي در حديقۀ سنايي، نگارندگان برآن شدند که به بررسي و تبيين اشتراکات عرفاني و کلامي امام محمد غزالي و سنايي در حديقه بپردازند.