نقد پسااستعماری رمان فرانکشتاین فی بغداد اثر احمد سعداوی مقدمة ومراجعة

ناقد: ابویسانی، حسین ؛ حسینی، عبدالله ؛ نظری منظم، هادی ؛

کاوش نامه ادبیات تطبیقی زمستان 1400 - شماره 44 ، ب (Ministry of Science/ISC (‎20 صفحة - من 19 إلی 38 )

الکلمات المفتاحية: احمد سعداوی فرانکشتاین فی بغداد نقد ادبی ادبیات پسااستعماری «من» و «دیگری» Post colonial Literature “Me” and “The Other” Literary Criticism Ahmad Saadawi Frankenstein in Baghdad استعمار رمان نقد پسااستعماری

fa en

خلاصة:

نقد پسااستعماری، به‌عنوان یکی از رویکردهای ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی، بازخوردهای استعمار را در متون ادبی تحلیل و به کشف مؤلّفه‌های پسااستعماری در ادبیات می‌پردازد. این نظریه به تقابل بنیان‌های فکریِ شرق فرودست و تفکّر فرادستی غرب می‌پردازد و می‌کوشد گفتمان حاصل از این تقابل را میان استعمار و مستعمره نشان دهد. احمد سعداوی نویسندة رمان فرانکشتاین فی بغداد از زمرة نویسندگانی است که مبارزه با استعمار را سرلوحة کار خویش قرار داده‌اند. وی پیامدهای استعمار عراق توسّط آمریکایی‌ها را در این رمان به‌تصویر می‌کشد و نوشتة او تمثیلی پیچیده در مورد خشونت‌های قبیله‌ای در عراق، در پی حملة آمریکاست؛ از این رو، تحلیل اندیشه‌های این نویسندة عراقی از دیدگاه ادبیات پسااستعماری حائز اهمیت است. نتیجة پژوهش نشان می‌دهد که چگونه نویسنده با روی‌آوردن به دیدگاه ضدّ استعماری توانسته تأثیرات و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی استعمار در کشور عراق را در قالب رمانی تخیّلی مطرح کند. وی در این رمان، تجربة آشفتگی حاکم بر سرزمین خود را به‌تصویر می‌کشد و دست به خلق شخصیّتی می‌زند که هویتی تکه‌پاره دارد. سعداوی با خلق این موجود تخیّلی که سعی در اجرای عدالت دارد، به بررسی جلوه‌های استعمار در شکل نوین آن پرداخته است. پژوهش حاضر که از منظر نقد پسااستعماری و با روش تحلیلی - توصیفی نگاشته شده، به واکاوی مؤلّفه‌های پسااستعماری، از قبیل مرکزیت‌یافتگی غرب، مشکلات اخلاقی و چندپارگی هویت می‌پردازد. درمقابل، تکیه بر اعتقادات و دین برای رسیدن به هویت پیشین و مبارزه علیه اعتقاد به برتری نژادِ غربی و استعمارستیزی را نیز تبلیغ می‌کند.

ملخص الجهاز:

نقطه مشترک اکثر دیدگاه‌های مطرح‌شده این است که اصطلاح پسااستعماری کل جامعه تحت تأثیر فرایند امپراتوری از لحظه آغاز استعمارگری تا همین امروز را دربر می‌گیرد؛ زیرا اشغال سرزمین‌هایی که با تهاجم امپراتوری‌های اروپایی آغاز شده بود، همچنان طی فرآیند تاریخی ادامه دارد (اشکرافت 1 و همکاران، 1392: 19) و اگرچه «غربی‌سازی به‌شکل استعماری‌اش در آستانة جنگ جهانی اول به پایان راه خود رسید، اما غربی‌سازی به‌شکل استعمار نو ادامه یافته است. رمان فرانکشتاین في بغداد اثر احمد سعداوي، ازجمله آثاری است که تأثیر استعمار بر مردم عراق را روایت کرده و پیامدهای آن را در عرصه‌های مختلف، در قالب داستانی خیالی به‌تصویر می‌کشد. حاجی‌زاده و حسینی (1398) مواردی که فاصلة بین روایت و داستان فرانکشتاین فی بغداد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بررسی و تحلیل کرده‌اند و اینکه نویسندة اثر ازراه گفتار درونی شخصیت‌ها که گفتار غیر مستقیم آزاد است و نیز با حرکت عمودی در رمان، باعث ایجاد عمق در شخصیّت‌ها و روند رمان می‌شود. این نوع از ادبیات به‌عنوان یکی از روش‌های نوین نقد ادبی در قرن بیستم از سوی صاحب‌نظران بزرگی؛ همچون ادوارد سعید 3 (1935-2003)، چینو آچه‌به 4 (1930-2012)، گایا چاکراورتی اسپیواک 5 (1942)، postcolonial Postcolonial literature Edward Said Chinua Achebe Gayatri Chakravorty Spivak هومی بابا 1 (1946) به‌تدریج جای خود را در میان متون ادبی کشورهای تحت سلطه استعمار باز کرد (توکلی، 1385: 66). Bhabha Orientalism Frantz Fanon هومی‌بابا، نیز از دیگر منتقدان این نظریّه، روابط فرهنگی میان فرادست و فرودست را با رویکرد روان‌شناختی بررسی می‌کند و هویت را فراتر از طبقه و نژاد و جنسیّت می‌داند که در دنیای پسامدرن در کشاکش اختلاف‌ها و تفاوت‌ها ساخته می‌شود.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول