خلاصة:
در علوم سیاسی، بخش بزرگی از تلاش متفکرین صرف بررسی عوامل وقایع و تحلیل آنها میشود. برای تحلیل وقایع در سیستمهای داخلی و بینالمللی و تعاریف کلاسیک علوم سیاسی، کنشگر اصلی داخلی و بازیگر رسمی بینالمللی "دولت" معرفی میشود. یکی از مهمترین مناطقی که دولت در آن نقش ویژهای دارد؛ خاورمیانه است. از جمله ویژگیهای ساخت دولت در بیشتر کشورهای غرب آسیا، وجود نهادهایی فراتر از دولت رسمی است که سهم بزرگی از قدرت را در اختیار داشته و تحولات کشورهایشان را مدیریت میکنند که این نهاد را دولت پنهان مینامند.این مقاله سعی دارد تا با ارائه مختصاتی از دولت پنهان، به شناخت بهتر از این نهاد خصوصا در منطقه خاورمیانه کمک کند. سوال اصلی مقاله این است ویژگیها و ماهیت دولت پنهان در خاورمیانه چیست و آیا در همه کشورهای منطقه خاورمیانه یکسان است؟ مقاله با بررسی ویژگیهای دولت عمیق به تعریفی دقیق از این مفهوم پرداخته و پنج رکن اصلی آن شامل ارتش، اقتصاد، قوه قضائیه، جامعه و فعالیت مخفیانه و سازمانیافته را در این نهاد مشخص میکند و این ویژگیها را در خاورمیانه بررسی خواهد کرد. در نهایت دولت پنهان در دو کشور ترکیه و مصر به عنوان نمونههایی از دولت عمیق بررسی میگردد.
ملخص الجهاز:
دو نفر از ژورناليست هاي معروف آمريکايي در کتاب خــود به نــام »آمريکاي فوق محرمانه «١ در مورد ماهيت دولت آمريکا و نفوذ گروههاي مختلف در دوران اوباما مينويسند: »با توجه به نحوه پاســخ روســاي پيشين آمريکا به حادثه ١١ سپتامبر، اوباما ميراثدار دو دولــت بود: يک دولت که براي شــهروندان آشــنا بود و کم و بيش به طــور علني فعاليت ميکرد و دولــت مــوازي و فوق محرمانه ي ديگري که با رشــد ســريع و قارچگونــه اش در عرض يک دهه تبديل به غولي بزرگ شده که درصدد افزايش دامنه ي خود بود و اين دولت تنها براي کساني کــه بــه دقــت اوضاع را زيرنظر دارنــد و يا به قول رئيس پنتاگون جيمز کپلــر٢تنها براي خدا قابل مشاهده است ")٥٩ :٢٠١١ ,Arkin &Pries ( .
اگرچــه ماهيــت ارتش و نهادهاي اطلاعاتي نيازمند اشــراف اطلاعاتي در مورد مســائل خارجي و از آن مهم تــر اشــراف داخلــي بــه اطلاعات و مناســبات درون سيســتم اســت ، اما اگــر آنها به نهادي تصميم ســاز در عرصه هاي سياسي که خارج از ماهيت عرفي آنها است تبديل شوند؛ شرط کافي براي ايجاد دولت پنهان را فراهم کرده اند.
( در کشــورهاي مختلف ميتوان چند نکته مشــترک ميان تمام اين نامها را مشاهده کرد و از آنها براي تعريف اصط لاح دولت پنهان بهره گرفت : نقش بخش نظ اميکشور:در تمــام تعاريــف از دولــت پنهــان و مثالهايــي کــه بــراي ايــن نوع از دولــت ميزننــد؛ نهــاد نظامــي نقــش و جايــگاه ويــژهاي دارد کــه شــامل يــک بخــش يــا تمامي نيروهــاي مســلح از جملــه ارتش ، دســتگاههاي امنيتي، پليس و...