خلاصة:
استاد موسویان عمر پژوهشی خود در عرصه اقتصاد اسلامی را که از حدود سال 1373 به صورت جدی آغاز شد، در موضوع ربا، بانکداری و بازارهای مالی اسلامی صرف کرد و در سایر موضوعات اقتصاد اسلامی کمتر پژوهش کرده و قلم زده است. روش علمی ایشان در پرداختن به مباحث بانکداری و مالی اسلامی از اولین کتابها و مقالاتی که در این زمینه نوشته تا آخرین آثاری که از ایشان به جا مانده است، دچار تحولاتی گشته است. در این مقاله به بررسی این تحولات به روش تحلیل متن درباره مقالات و کتابهای ایشان پرداخته میشود و با مروری بر آثار استاد موسویان نشان داده میشود که ایشان در روش مطالعاتی خود در عرصه بانکداری و بازارهای مالی از روش فقهمحور به سمت روش اسلاممحور حرکت کرده است. در روش فقهمحور نیز دو مرحله روش فقهیسازی و روش تأسیس فقهی را پشت سر گذاشته و در روش اسلاممحور نیز میتوان دو مرحله اسلامیسازی و تأسیس بر اساس ثابتات اسلام را در آثار ایشان مشاهده کرد. در نهایت نیز به نقد و بررسی روش ایشان پرداخته شده است.
Professor Mousaviyan spent his research life in the field of Islamic economics, which began in earnest around 1373 SH, in the subject of usury, banking and Islamic financial markets, and he has done less research and writing in other subjects of Islamic economics. His scientific method in dealing with Islamic banking and finance has undergone changes from the first books and articles he wrote in this field to the latest works left by him. In this article, these developments are examined by analyzing the text of his articles and books, and by reviewing the works of Professor Mousaviyan (may God have mercy on him), it is shown that in his study method in the field of banking and financial markets, he has moved from the jurisprudence-based method to the Islam-oriented method. In the jurisprudence-based method, two stages of jurisprudence-making method and jurisprudential establishment method have been passed, and in the Islam-oriented method, two stages of Islamization and establishment based on Islamic principles can be seen in his works. Finally, his method has been criticized.
ملخص الجهاز:
در اين مقاله به بررسي اين تحولات به روش تحليل متن درباره مقالات و کتاب هاي ايشان پرداخته ميشود و با مروري بر آثار استاد موسويان نشان داده ميشود که ايشان در روش مطالعاتي خود در عرصه بانکداري و بازارهاي مالي از روش فقه محور به سمت روش اسلام محور حرکت کرده است .
در اين مقاله با مروري بر آثار استاد موسويان نشان داده خواهد شد که ايشان در روش مطالعاتي خود در عرصه بانکداري و بازارهاي مالي از روش فقه محور به سمت روش اسلام محور حرکت کرده است .
البته ايشان معتقد به تأسيس الگوي اسلامي بانکداري و مالي اسلامي در چارچوب نظام اقتصادي اسلامي نيز بودند و مقاله «طراحي بازار سرمايه اسلامي در چهارچوب نظام اقتصادي اسلام (ماهيت ، عناصر، روش کشف و طراحي )» (١٣٩٩) را با همين هدف نوشتند؛ ولي معتقد بودند که اين کار در بلندمدت به نتيجه خواهد رسيد و نافي مطالعات کوتاه مدت و ميان مدت براي اسلاميسازي نظام بانکي و مالي نيست .
شايد مهم ترين اثر استاد موسويان که در آن روش فقهيسازي توضيح داده شده است ، کتاب مباني فقهي بازار پول و سرمايه (١٣٩١) و مقاله «مباني فقهي بازارهاي پول و سرمايه و کاربردهاي آن » (١٣٩٢) باشد که در آن با استناد به قرآن و سنت ، روش برخورد فقه اسلامي با قراردادهاي جديد مالي را تبيين مينمايد.
روش اسلام محور در اين روش در پژوهش هاي اسلامي تنها به فقه بسنده نميشود و از همه داده هاي ثابت اسلامي در مورد اهداف ، اصول ، احکام اخلاقي و فقهي و سنت هاي الهي براي طراحي نظام اقتصادي و ساختارها و ابزارهاي مالي استفاده ميشود.