خلاصة:
زیدیه نام فرقه ای منشعب از شیعه است که بعد از قیام زید بن علی در کوفه(122ق) تشکیل شده است. این فرقه در گذران حیات خود تطوراتی را تجربه نموده است. تطوراتی که با تشکیل حکومت زیدی در طبرستان و دیلم رقم خورد. اما این حکومت به دلایلی دوام نیاورد و مذهب زیدیّه نیز با فاصله و زمان بیشتری ازبین رفت و جای خود را به امامیه داد. سؤال این است که این تحول چه علل و عواملی داشته است؟ بررسی علل تحقق این تغییر مذهب با مراجعه به متون اصیل زیدیه و توصیف و تحلیل یافته برای تبیین علت ها، موضوع این اثر است. به نظر می‌رسد در کنار علل مختلف، مهم‌ترین علت این امر، ناهمگونی منظومه فکری و اعتقادی، از جمله: امامت (مهدویت، کیفیت انتخاب امام، جواز امامت چند امام در زمان واحد) و اعتقادات دیگری که از این امر ناشی می‌شد، مثل روی آوردن به اعتزال و فقه حنفی و نیز موضوع مهمی مثل عدم اعتقاد و عمل به تقیه، فساد اخلاقی و رفتار آنان و خروج از زی اسلامی، زمینه اضمحلال زیدیّه را در طبرستان فراهم آورد.
ملخص الجهاز:
بـه نظـر مـي رسـد در کنار علل مختلف ، مهم تـرين علـت ايـن امـر، نـاهمگوني منظومـه فکـري و اعتقـادي ، از جمله : امامت (مهدويت ، کيفيت انتخاب امام ، جواز امامت چنـد امـام در زمـان واحـد) و اعتقادات ديگري که از اين امر ناشي مي شد، مثل روي آوردن به اعتـزال و فقـه حنفـي و نيز موضوع مهمي مثل عدم اعتقاد و عمل به تقيه ، فساد اخلاقي و رفتار آنـان و خـروج از زي اسلامي ، زمينه اضمحلال زيديه را در طبرستان فراهم آورد.
نظريه زيديه در عدم نص و نصب بعد از امـام علـي و حسـنين (علـيهم السـلام ) و اينکـه اهـل بيـت (فرزندان حسن و حسين )شايسته امامت هستند و هرکس از آنها قيام کند و مردم را بـه خـود فراخواند، حق امامت دارد، اساس امامت در مکتب تشيع را ازبين بـرد و درحقيقـت زيـديان با اين تفکر در موضوع امامت به نظريه خلافت در مکتب خلفا نزديک شدند و نيزبا پذيرش امامت مفضول ، خلافت خلفا را تأييد کرده ، پذيرفتند.
) (مورد بحث ما هستند)، در مسئله امامت و خلافت نيز دچـار تنـاقض اسـت ؛ از طرفـي، آنهـا غاصبان حق امام علي(عليه السلام )، يعني خلفا را کافر و فاسق ميدانند و از طرف ديگـر در مورد آنها با مماشات ياد ميکنند؛ البته اين مسئله ابتدا از طرف خود زيد مطرح شـده اسـت .
(
, 
, 
)
