خلاصة:
از میان ساختهای متعددِ چندبندی در زبان فارسی، در این پژوهش ساخت موصولی در چارچوبِ انگارۀ دستورِ شناختی مورد مطالعه قرار گرفته است. بند موصولی در زبان فارسی ساختاری ترکیبی دارد که متشکل از سه ساختار مؤلفهای (گروه اسمی – حرف ربط «که» - بند موصولی) است. در قالب انگارۀ دستور شناختی این ساخت را میتوان واحدی زبانی درنظر گرفت که در آن قطب واجی با قطب معنایی رابطهای نمادین دارد. در این پژوهش، ساخت موصولیِ زبان فارسی در قالب دو پرسش مورد بررسی قرار گرفت: 1) چگونگیِ سازهبندیِ این ساختها؛ و 2) انواع وابستگی در بند موصولی و چگونگیِ تبیین آن. برای پاسخگویی به این پرسشها، ابتدا آن مفاهیم و ابزارهای نظریِ دستورِ شناختی که در پاسخ به این پرسشها کارآمد هستند، معرفی شد و سپس ساخت موصولیِ زبان فارسی در چارچوب این دو پرسش بررسی شد. نتایج پژوهش نشان میدهد از میان عوامل مؤثر در شکلگیریِ یک ساخت، دو عاملِ انطباق و نمابرداری نقش بسزایی در مفهومسازیِ ساختِ موصولی دارند. ماهیت وابستۀ بند موصولی نیز بهکمکِ نمابرداری و جهت گسترش در این ساخت مشخص میشود. رابطۀ بین بند پایه و پیرو در این ساخت از نوع «هسته – توصیفکننده» است، که در آن بند پایه هسته و بند پیرو توصیفکننده است. رابطۀ دیگری نیز در این ساخت وجود دارد و آن رابطۀ «هسته – متمم» است، این رابطه بین گروه اسمی و بند موصولیِ توصیفکنندۀ آن است.
Among the multi-clausal constructions in Persian, in this research the relative clause has been studied within the framework of Cognitive Grammar. Relative clause in Persian is a compositional structure consisting of three component structure (noun phrase – the connector 'ke' – relative clause). On the basis of CG principles this construction is a linguistic unit in which the semantic pole relates to the phonological pole symbolically. Regarding the relative clause, this paper considered two main questions: 1) how it is conceptualized, and 2) the types of dependency and the way, it is accounted. Having introduced the theoretical meta-language of CG which relates to these questions, the author tried to answer the questions. The results indicate that the main role of the conceptualization of relative clauses is on the shoulder of two constructs: correspondence and profiling. The dependent nature of relatives is characterized by profiling and the direction of elaboration. The relation between main clause and subordinate clause is "head-modifier" whereas the one between the noun phrase and the relative clause is "head-complement".
(
, 
, 
)
