خلاصة:
امروزه جوامع در تلاش برای دستیابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران فراهم سازد. لذا در سالهای اخیر بر تابآوری به جای آسیبپذیری تاکید میشود. با توجه به احتمال وقوع زلزله در شهر شیراز و آسیبپذیری بافتهای تاریخی آن، پژوهش حاضر در صدد شناسایی عوامل موثر بر تابآوری محله سنگسیاه و ارائه راهبردهای ارتقاء تابآوری محله در برابر زلزله است. ماهیت پژوهش، کاربردی و از نظر روش توصیفی و همبستگی و شیوه گردآوری دادهها کتابخانه ای و میدانی است. برای پردازش دادهها از نرمافزار SPSS وEXCEL و در تجزیه و تحلیل دادهها از تکنیک سوات و QSPMاستفاده شد. جامعه آماری شامل کلیه مردم ساکن محله، حجم نمونه 351 مورد و روش نمونهگیری تصادفی است. برای سنجش تابآوری از مدل 4 بعدی (اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی) ضمن ترکیب آن با مدل مکانی کاتر (DROP) و مدل اجتماعمحور (CBDM) استفاده شد. بنابر نتایج پژوهش: میزان تابآوری محله سنگسیاه 62/ 49 است. بعد کالبدی با01/ 60 دارای بیشترین و بعد اقتصادی با 53/ 39 دارای کمترین تابآوری است. شاخص عملکرد نهادها و میزان خسارت دارای بیشترین اهمیت و شاخص نگرش و دسترسی دارای کمترین اهمیت است. میزان تابآوری محله پایین؛ و بنابر نتایج آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون و تحلیل مسیر بین مولفه های اجتماعی، اقتصادی، نهادی، کالبدی و افزایش تابآوری محله سنگسیاه رابطه معنیدار وجود دارد. همچنین، راهبردهای تهاجمی بعنوان راهبردهای برتر برای ارتقاء تابآوری محله انتخاب شدند.
Nowadays societies try to prepare some conditions to allow them to return to the pre-crisis condition in a case of a crisis. Recently, there has been an emphasis on endurance rather than vulnerability. Considering the probability of occurring earthquakes in Shiraz and the vulnerability of its historical textures, the present study is seeking to identify the effective factors on resilience of "Sang-e Siah" neighborhood and provide strategies to enhance the resilience of the neighborhood in the face of earthquakes. The nature of the research is practical, the kind is correlational descriptive, the method of collecting data is library and field research. SPSS and EXCEL were used for data processing. SWOT and QSPM techniques were used for analyzing data. The statistical population includes all residents of the neighborhood; the sample is 351 cases selected randomly. To measure resilience, a 4-dimensional model (social, economic, institutional, physical) was used with a combination of DROP and CBDM model. Results: the resilience rate of the Neighborhood is 49.62. The physical dimension has the highest resilience with 60/1 and the economic dimension has the lowest resilience with 39/53. The indexes of "performance of institutions" and "amount of damage" are the most important factors; and the indexes of "attitude" and "access" are the least important ones. According to the results of "Pearson Correlation and Regression Analysis" and path analysis, there is a significant relationship between the components of "social, economic, institutional, physical" and resilience of Neighborhood. Furthermore, aggressive strategies were chosen as the best strategies for promoting the endurance of the neighborhood.
ملخص الجهاز:
سنجش میزان تابآوری محلات تاریخی در برابر زلزله و راهکارهای ارتقاء آن (نمونه موردی: محله سنگسیاه شیراز) نجما اسمعیل پور 1، گلبرگ حسینی 2 و الهام حیدری هامانه 3 امروزه جوامع در تلاش برای دستیابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران فراهم سازد.
ميزان تابآوری در مقياس خانوار، تابعي از معرفهاي تعريف شده در رابطه زیر است: (رجوع شود به تصویر صفحه) در این تحقیق با در نظر داشتن ماهیت چند بعدی تابآوری (اجتماعی، اقتصادی، سیاسی ـ نهادی، کالبدی ـ محیطی)، از ترکیب مدل مکانی کاتر (DROP) و مدل اجتماعمحور (CBDM) برای ارزیابی و سنجش تابآوری محله سنگسیاه در برابر زلزله استفاده شد.
جدول 4 ـ شاخصهای سنجش تابآوری محله سنگسیاه و تعریف عملیاتی آنها Tab. 4-Indicators of Resilience Assessment of Sang-e Siah Neighborhood and their Operational Definition (رجوع شود به تصویر صفحه) بعد اجتماعی: شاخصهاي اجتماعی و ظرفیتهاي آن دلالت بر افزایش و کاهش توانایی واکنش مثبت به سوانح و بازیابی از آن دارد (برکپور و همکاران،1393:20) و شامل: «آگاهی، دانش، مهارت، نگرش و سرمایه اجتماعی» است.
جدول 5- میانگین مؤلفههاي بعد اجتماعی تابآوري محله Tab. 5-The average of the social dimension of neighborhood resilience (رجوع شود به تصویر صفحه) - بعد اقتصادی: تابآوري در اقتصاد، به عنوان واکنش و سازگاري ذاتی افراد و جوامع در برابر مخاطرات به طوري که آنها را قادر به کاهش خسارات زیآنهاي بالقوه ناشی از مخاطرات سازد تعریف میشود (Rose, 2004).