خلاصة:
در روایتِ دعوت اقوام توسط انبیاء، مدح قوم یونس در نسبت با نکوهش سایر اقوام، یک وجه تمایز اساسی محسوب میشود. در این پژوهه به روش تحلیل محتوای مضمونی و استفاده از رابطۀ همنشینیِ مضامین در روش تحلیل گفتمان، با دستهبندی موضوعی آیات سورۀ یونس و توسعۀ شبکه مضمونیِ مرتبط در سایر آیات، چرایی ایمانآوری قوم یونس(ع) مورد تحلیل قرار گرفته است. یافتههای تحقیق حکایت از آن دارد که اقوام تمامی انبیاء به جز حضرت یونس(ع)، تکذیبکنندۀ آیات الهی بودند. مبتنی بر تحلیلهای کمّی، رویکرد غالب در سورۀ یونس، اتمام حجت با اقوام تکذیبکننده به دو طریق «انذار» و «استدلالورزی» است. تحلیلهای کیفی نشان میدهد که اقوام به تدریج طیّ یک رابطۀ طولیِ تدلّی از اعلی به ادنی، به موضع «تکذیبگری» روی آوردهاند و آنچه آنها را ایمانناپذیر کرده، اتخاذ چنین موضعی در برابر دین بوده است. عامل سوقدهندۀ اقوام به تکذیبگری، محیط اجتماعی ناسالمی بوده که متأثر از دو عاملِ «الگوی رفتاری» در درجۀ اول و «تغییر ذهنیتها» در مرتبۀ بعد، توسط کنشگرانی با مرجعیت فکری و سیاسی تحت عنوان «ملأ» شکل گرفته است. قوم یونس تنها قومی است که سخن از وجود چنین طبقهای در آن یافت نشده و به جای آن در روایتهای مربوط به این قوم، از حضور یک «عالم ناصح» نام برده شده است.
In the narration of the invitation of folks (people) by the prophets, the praise of the people of Yunus ʿalayhi as-salam (Arabic: یونس, Yunus; Arabic synonym of Jonas or Jonah) is a fundamental difference and distinction in relation to the blame of other folks. The reason for the belief (faith) of the folk of Yunus in this study has been analyzed by the method of thematic content analysis and the use of the relation of themes in the method of discourse analysis with the thematic classification of the verses of Surah (chapter) Yunus and the expansion of the related thematic reticulated form in other verses. The findings indicate that the folks and people of all prophets, except Prophet Yunus peace be upon him, denied (were deniers, rejecters, repudiators of) the verses of God. The final notice (ultimatum) to the rejecting folks in two ways of warning and reasoning based on quantitative analysis is the dominant approach in Surah Yunus. The qualitative analyzes show that folks and people gradually turned to the position of refutation (denial) during a longitudinal (vertical, linear) correlation (relationship) of descending (Arabic: تدلی, Romanized: tadalli) [descending from the top to the bottom, coming and going down] from a higher (superior) position to a lower position and what made them unbelievable was the acceptance (the adoption) of such a position against religion. The motivating factor of folks to refutation (denial) is an unhealthy social environment that has been influenced by two factors, in the first place of the behavioral pattern and in the next place, the change of mindsets has been formed by activists with intellectual and political authority under the title of Mala’a (Arabic: ملا, Exalted chiefs, the Highest Chiefs, the Chiefs on high). The people of Yunus are the only people in whom there is no mention of the existence of such a class, and instead the presence of an advisor scholar is mentioned in the narrations related to this people.
ملخص الجهاز:
در این پژوهه به روش تحلیل محتوای مضمونی و استفاده از رابطۀ همنشینیِ مضامین در روش تحلیل گفتمان، با دستهبندی موضوعی آیات سورۀ یونس و توسعۀ شبکه مضمونیِ مرتبط در سایر آیات، چرایی ایمانآوری قوم یونس( مورد تحلیل قرار گرفته است.
آنچه در این پژوهش مورد واکاوی قرار گرفته است، تبیین اصلیترین عوامل ایمانآوری قوم حضرت یونس( و سامان آنها به عنوان عوامل اجتماعیِ ایمانپذیری مردم است.
1 در این نوشتار با استخراج آیات حاوی مواجهۀ متقابل انبیاء( و اقوام، و طبقهبندی و تحلیل مضامین اصلی و فرعیِ موجود در آنها، عوامل اصلی و فرعیِ تکذیب انبیاء الهی( توسط اقوام آنان شناسایی، و در نهایت به این سؤال اصلی پاسخ داده شده که از خلال بازشناسی عوامل ایمانناپذیری اقوام انبیاء، چه عاملی بیش از دیگر عوامل در ایمانآوری قوم یونس( نقش داشته است؟ برای این مهم، سورۀ یونس محور مطالعه قرار گرفته و گزارههای مرتبط با مواجهۀ متقابل انبیاء( و اقوام آنان با روش تحلیل محتوای کمّی و کیفی استخراج گردیده و با توسعۀ آن به سایر مضامین مرتبط در دیگر آیات قرآن، تلاش شده است تا تصویر روشنی از وضعیت اقوام در مرحلۀ پیشینیِ دعوت دینی ارائه شود.
هرچند در سورۀ یونس( فقط از ملأ قوم فرعون و تقابل آنها با دعوت حضرت موسی( سخن گفته شده است، واکاوی آیات مربوط به دیگر اقوام که همه به تکذیب دعوت روی آوردهاند، از این عامل اساسی بیرونی پرده برمیدارد و آن را به عنوان سرمنشأ دیگر عوامل یعنی رواج ظلم و فسق در میان اقوام برمیشمارد.