خلاصة:
بررسی مفهوم ایران و هویت ملی در ارتباط با مساله تنوع قومی و زبانی جامعه ایرانی، موضوع اصلی مطرح در کتاب ایران در پنج روایت است. نویسنده کتاب با ارجاع به واقعیت تنوع قومی-زبانی و جغرافیایی جامعه ایرانی، در صدد ارائه خوانشی کثرت گرا از مفهوم ایران و هویت ملی است. وی با نقد گفتمان تقلیل گرایِ ناسیونالیستی، ایرانیت و هویت ملی را مقوله ای فراتر از عنصر واحد آریایی و فارس بودن می داند و معتقد است باید تمام اقوام و زبان های ایرانی چون ترکی، عربی، کردی، بلوچی و ترکمن را در دایره هویت ملی و زبان های ملی ایرانی قرار داد. نویسنده بر اساس چنین نگرشی، به طرح «روایت» های شریعتی، مطهری، آل احمد، زرین کوب و مسکوب درباره مفهوم ایران، هویت ملی، مساله تنوع زبانی و خصوصاً زبان ترکی می پردازد. در پژوهش حاضر براساس روش تحلیل محتوای کیفی، روایت های اندیشمندان مذکور درباره ایران و هویت ملی، براساس بازخوانی مولف کتاب مطرح و بعد دیدگاه های نویسنده کتاب در مورد مفهوم ایران و هویت ملی بررسی شده است. در مبحث پایانی هم کاستی های تحلیلی و استنادی کتاب ایران در پنج روایت بیان شده است.
The study of the concept of Iran and national identity in relation to the issue of the ethnic and linguistic diversity of Iranian society is the main subject of the book “Iran in five narratives”. In the opinion of the author, our understanding of a phenomenon called Iran is a theoretical and philosophical structure, not a fixed and permanent concept. Therefore, existing understandings of national identity and Iranianness can be criticized. By referring to the ethnic-linguistic and geographical diversity of Iranian society, the author seeks to provide a pluralistic reading of the concept of Iran and national identity. Criticizing the reductionist nationalist discourse, he considers Iranianness and national identity as a category beyond the single element of being Aryan and Persian. he believes that all Iranian ethnic groups and languages such as Turkish, Arabic, Kurdish, Baluchi, and Turkmen should be considered Iranian and based on that, the concept of Iran and national dignity should be redefined. Based on such a view, the author reviews and critiques the "narratives" of Shari’ati, Motahhari, Al-Ahmad, Zarrinkoob and Maskoob about the concept of Iran, national identity and the issue of linguistic diversity. In the present study, based on the method of qualitative content analysis, the narrations of the mentioned thinkers about Iran and national identity have been presented based on the author's reading and then the author's views on the concept of Iran and national identity have been studied. In the final discussion, the shortcomings of the book of “Iran in Five Narratives” are stated.
ملخص الجهاز:
پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ماه‌نامة علمي (مقالة علمی ـ پژوهشي)، سال 22، شمارة 1، فروردین 1401، 173 - 192 نقد و بررسی کتاب ایران در پنج روایت؛ دربارۀ هویت ملی،تنوع زبانی، زبان مادری، و مسئلۀ زبان ترکی در ایران ناصر صدقی 1 چكيده بررسی مفهوم ایران و هویت ملی در ارتباط با مسئلۀ تنوع قومی و زبانی جامعۀ ایرانی موضوع اصلی مطرح در کتاب ایران در پنج روایت است.
وی با اشاره به فهم تقلیل‌گرای روشن‌فکران ایرانی از مفهوم ایرانیت و هویت ملی براساس نژاد آریایی و زبان فارسی این بحث را مطرح می‌کند که شش دهه بعد از زمانۀ آل‌احمد: رابطۀ روشن‌فکری به‌معنای عام کلمه و زبان هنوز از مهم‌ترین بحث‌‌های جامعه‌شناسی زبان است و...
به‌نظر میری، راه‌کار جلال آل‌احمد برای حل مسئلۀ زبان ترکی و «بحران آذربایجان» در ایران عصر پهلوی آن بود که باید مفهوم هویت ملی و ایرانیت از دولت ـ ملت و زبان واحد فارسی به همۀ اقوام و زبان‌‌های ایرانی، که ترکی یکی از مهم‌ترین آن‌ها بود، تسری می‌یافت.
به‌نظر آقای میری، این نوع تاریخ‌نگاری ناسیونالیستی و نژادی، با نادیده‌گرفتن واقعیات تاریخی مربوط به تکثر قومی و زبانی جامعۀ ایرانی، درصدد خالص‌سازی نژادی قوم آریایی درمقابل عناصر قومی عربی و ترکی در تاریخ ایران است، درحالی‌که «این دغدغۀ خالص‌سازی» یک بحث «کاملاً مدرن و معاصر و مبتنی‌بر پروژۀ نژادپرستی است که ربطی به رخدادهای تاریخی گذشته ندارد» و دربین « برخی مورخان ایرانی فارسی‌محور پیدا شده است و تلاش می‌کنند فارس را از ترک و ایرانی را از عرب و هویت اصیل ایرانی را از اسلام جدا کنند» (همان: 134).
(
, 
, 
)
