خلاصة:
مقالهی حاضر با موضوع «مقایسهی فعل مرکب از دیدگاه دستور زبان سنتی و جدید» و با هدف کلی «تعیین تفاوتها و شباهتهای فعل مرکب» با توجه به نظر نویسندگان دستور زبانهای سنتی و جدید تدوین شده است. در این تحقیق افعال متن گلستان سعدی با استفاده از هفت دستور زبان فارسی: خیام پور، خانلری، فرشیدورد، ارژنگ، انوری - گیوی، وحیدیان کامیار، عمرانی- سبطی به روش توصیفی مورد بررسی قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که شباهتها و اختلاف نظرهای اساسی در تشخیص فعل مرکب بین دستور نویسان قدیم و جدید دیده میشود. بنابراین میتوان گفت: که بسیاری از فعلهای گلستان سعدی که از دیدگاه دستور نویسان سنتی، مرکب توصیف میشدند، امروزه با در نظر گرفتن ملاکهای جدید، ساده در نظر گرفته میشوند. برای تبیین این شباهتها و اختلاف نظرها نمونهها و شواهد مناسب در این مقاله درج گردید.
The present article entitled “A Comparative Study of Complex Transitive Verbs”, aims at identifying the similarities and differences among complex transitive verbs with regard to the views of the composers of Persian classic and modern grammar. In this study, we have tried a descriptive analysis of complex verbs in Sadie’s Golistan based on seven different versions of Persian language grammar by Khayampour, Khanlari, Farshivard, Arjang, Anvari-Givi, VahidianKamyar, and Omrani-Sabti. Having done that, we concluded that there are striking similarities and, at the same time, differences in identifying complex transitive verbs between the old and modern composers of Persian language grammar. Accordingly, a large number of the verbs in Golistan, which had been considered complex by old grammarians, are now to be deemed simple based on modern grammatical precepts. In order to clarify such discrepancies, we have quoted a significant number of cases as examples.
ملخص الجهاز:
در اين تحقيق افعال متن گلستان سعدي با استفاده از هفت دستور زبان فارسي : خيام پور، خانلري ، فرشيدورد، ارژنگ ، انوري - گيوي ، وحيديان کاميار، عمراني - سبطي به روش توصيفي مورد بررسي قرار گرفت و اين نتيجه حاصل شد که شباهت ها و اختلاف نظرهاي اساسي در تشخيص فعل مرکب بين دستور نويسان قديم و جديد ديده مي شود.
با توجه به مطالب ذکر شده و نظر دستور نويسان به اين نتيجه مي رسيم که فعل مرکب ، فعلي اســت که از ترکيب يک اســم يا صفت يا قيد با يک فعل ساخته شود و در مجموع يک معني واحدي را برســاند؛ مانند: ديــروز حادثه ي مهمي روي داد.
براي مثال : شتاب کردن = شتافتن هر اسم معني فارسي ، چه بسيط و چه مشتق از فعل ، و همه ي مصدرهاي عربي که در فارســي اسم مصدر شمرده مي شوند، با همکرد کردن ترکيب مي شوند فعل مرکب مي سازند: زاري کردم » (خانلري ، ١٣٨٢: ١٣٠-٢/١٢٩) فعل مرکب از ديدگاه دستور زبان جديد «اگر پيش از فعل ساده يا پيشوندي يک يا چند تکواژ مستقل بيايد و با آن ترکيب شود کلمه ي حاصل ، «فعل مرکب » است ، مانند: حاصل کرد در زبان فارســي بعضي از فعل هاي ســاده به دو جزء تجزيه مي شــوند؛ يک جزء نقش مفعولي يا مسندي و...
ج - ساده جزء غير صرفي اين فعل «حاضر» بر اساس روساخت جمله ، از ديدگاه دستور زبان جديد قابل گســترش نيست و نمي توان گفت : حاضري را آوردند اما گاهي به ساخت معنايي نيز بايد توجه نمود زيرا جزء فعلي در اين جمله به معناي «گردانيد» به کار رفته است .