خلاصة:
حکیم عمر خیام یکی از مشهورترین شاعران ایران است که اشعار او نه فقط در ایران، بلکه در تمام جهان از شهرت بسیار زیادی برخوردار است. رباعیات خیام بارها به تمامی زبانهای زندۀ دنیا از جمله زبان روسی ترجمه شده و بارها تجدید چاپ گردیده است. این پژوهش با هدف آشنایی محققان ایرانی از کمیت و کیفیت حوزۀ خیامپژوهی در روسیه صورت پذیرفته و به ترجمههای انجام شده از رباعیات خیام و دیدگاههای مهم منتقدان روسی دربارۀ اشعار این شاعر بزرگ پرداخته است. شایان ذکر است که خوانندگان ایرانی تا کنون فقط با نظریۀ «رباعیات سرگردان» ژوکوفسکی که در اکثر کتابها به آن اشاره شده است و نیز تا حدی با دیدگاه یوگئنی برتلس شرقشناس روس، آشنایی دارند که در اینجا سعی شده است آنها را با دیدگاه سایر منتقدان و پژوهشگران روس دربارۀ شخصیت و رباعیات خیام نیز آشنا سازیم.
Khayyam is one of the most famous Iranian poets whose poetry is well known not only in Iran but in the whole world. Khayyam's quatrains have been translated into many languages in the world, including Russian, and have been reprinted many times. The purpose of this research is to introduce Iranian scholars to the quantity and quality of Khayyam'sresearch in Russia and to translate Khayyam's Rubaiyat and important Russian critics' views on this great poet's poems. It is noteworthy that Iranian readers so far have only been familiar with Zhukovsky's "wandering Rubaiyat" theory, as well as to some extent with the Russian Orientalist Yevgeny Berthels' perspective, which has been attempted here with a view. Other Russian critics and scholars also know about Khayyam's personality and Rubaiyat. In this article we have mentioned some Russian translations of Khayyam's Rubaiyat. The first person to introduce Khayyam to the Russians was Vilichka, after whom many poets and literary translators turned to Khayyam's Rubaiyat, many of which are still in use. The best and most complete biography of Khayyam in Russian is also from Rosenfeld and Yushkevich.
ملخص الجهاز:
اين پژوهش با هدف آشنايي محققان ايراني از کميت و کيفيت حوزة خيام پژوهي در روسيه صورت پذيرفته و به ترجمه هاي انجام شده از رباعيات خيام و ديدگاههاي مهم منتقدان روسي دربارة اشعار اين شاعر بزرگ پرداخته است .
اين نوشتار با هدف آشنايي و آگاهي محققان ايراني با حوزة خيام پژوهي در روسيه نگاشته شده است ، البته خوانندگان ايراني پيش از اين با نظريۀ «رباعيات سرگردان » ژوکوفسکي که در بسياري از کتاب ها به آن اشاره شده است ، و همچنين اندکي با ديدگاه برتلس شرق شناس روس نيز آشنايي داشته اند (ميتوان به کتاب هاي ارزشمندي چون دمي با خيام نوشتۀ علي دشتي، جهان بيني حکيم عمر خيام نيشابوري نوشتۀ احمد شه وري، رباعيات خيام در منابع کهن نوشتۀ سيد علي ميرافضلي و...
شرق شناس مشهور روسي والنتين ژوکوفسکي نيز در سال ١٨٩٧ در اثر خود به نام «عمر خيام و رباعيات سرگردان » مجموعه اي از ويژگيهاي مختلف شخصيت و اشعار حکيم عمر خيام را ياد نموده است که تا آن زمان در نوع خود بينظير بود و ميتوان آن را اولين کار جدي در زمينه زندگي و آثار خيام قلمداد کرد.
از سال ١٨٩١ تا ٢٠٠٨ هشتاد ترجمه در روسيه از رباعيات خيام صورت گرفته است که در اينجا به برخي از ترجمه هاي مهم و قابل ذکر آن اشاره خواهيم کرد: اولين بار در سال ١٨٩١ در مجلۀ «پيک اروپا١» ١٦ رباعي حکيم عمر خيام با عنوان «از عمر خيام ، از زبان فارسي» به چاپ رسيد.