خلاصة:
بررسی روش مطالعاتی پژوهشگران مستشرق در حوزه دین و مذهب، نیازمند یک مطالعه دقیق علمی و
تحقیقی مستقل است. پژوهش علمی در حوزه مطالعات محققان غرب در رابطه با اسلام شناسی و شیعه
شناسی، علاوه بر کمک به فزونی داده های علمی و تحقیقاتی پژوهشگران شیعی، می تواند موجب
دستیابی به راهکارهای جدید و دقیق تری در حوزه پژوهش های دین و مذهب شناسی گردد. چنانکه
بررسی و تعمق در مطالعات مستشرقان، علاوه بر ایجاد زمینه در تحول تفسیر متون دینی، می تواند
در نوع استنباط و اجتهاد مصطلح امروز در حوزه های علمیه دگرگونی ایجاد کند. البته نگرانی های
ناشی از تعبیرات غیر دینی و نگاه غیر قداستی به متون مقدس نیز از نتایج غیر قابل اجتناب این سنخ
مطالعات است که می تواند دغدغه محققین مذهبی را بر افروزد. هرچند که این دغدغه نباید موجب
توقف جریان علمی و رشد و شکوفایی آن گردد.
این جستار به بررسی شیوه عملی، علمی و تحقیقاتی، یا به بیان علمی«متدولوژی علمی-
تحقیقاتی»پروفسور محمد علی امیر معزی 2 شیعه شناس و مستشرق دانشگاه سوربون می پردازد. وی
بیشتر از طریق مطالعه و تحقیق در متون وآثار کهن شیعی، سعی در ارائه تصویری از شیعه متقدم و
دوران سده های نخست کرده که بیشتر به جنبه های درونی و باطنی مذهب توجه دارد. البته تصویر
او از تشیع به نوعی در مسیر کاملا متفاوت از آنچه در نگاه استادش، هانری کربن، شیعه شناس بزرگ
فرانسوی تجلی یافته، قرار دارد.
به عقیده محمد علی امیر معزی، تدوین آثار شیعی در سده نخست، بیشتر برخاسته از نگاه سیاسی
عالمان شیعی، و در سده دوم وسوم هجری، نتیجه جریان باطن گرایی شیعیان است. لزوم تاویل و
تفسیر متون مذهبی و نیز در پی مفاهیم باطنی آیات و روایات،نشانی از گرایش شدید تشیع آن دوره به
«اصالت باطن»در فهم مبانی دینی دارد.
ملخص الجهاز:
وي به اين اعتبار که سال ها در مغرب زمين رحل اقامت افکنده و خلق بيشتر از طريق مطالعه و تحقيق در متون وآثار کهن شيعي ، سعي در ارائه تصويري از شيعه متقدم و و خوي علمي و تا حدودي شخصيتي فرانسوي يافته و نيز در مطالعات و پژوهش هاي خود سبک و سياق دوران سده هاي نخست کرده که بيشتر به جنبه هاي دروني و باطني مذهب توجه دارد.
واکاوي آثار منتشر شده پيرامون مطالعات در حوزه شيعه شناسي گوياي آن است که در بدو تأسيس و شکل گيري مطالعات ديني در مدرسه پژوهش هاي عالي ، بررسي متون کهن و تشيع درون گرا )مذاهب باطنيه شيعي همچون اسماعيليه ( اهميت داشته و پژوهش ها بر مبناي نظريه هاي تحليلي لويي ماسيون و هانري کربن استوار بوده است .
اين سخن نيز در باره اين استاد اسل م شناسي گفتني او در برخي از مقال ت خود به بررسي روابط جامعه شيعه با امامان خويش در دوران پيش از غيبت است که آثار پژوهشي ايشان در حوزه قرآن شناسي اگر چه از دقت پرداخته و تنوع ظهور تشيع در قالب جريان هاي سياسي يا باطني و درون گرايي را بررسي و تحقيق و توجه بال يي برخوردار است ؛ اما به دليل گزينش هاي بعضا جانبدارانه کرده است .
روش شناسي پژوهش هاي اميرمعزي و بررسي روش و شيوه اش در معرفي تشيع که برخاسته از تحقيقات و مطالعات او در کتاب ها و آثار کهن عالمان متقدم شيعه است ، صورتي از مذهب تشيع را مي نماياند که داراي سه ويژگي عمده است : نخست : شيعه در سده اول هجري صورتي از يک مذهب سياسي دارد، اما در دو قرن بعدي ، بيشتر مذهبي درون گرا، باطن گرا و مذهبي عرفاني و تأويل گراست .