خلاصة:
سبک نوین زندگی شهری، فضاهای عمومی را به عرصهای برای حضور مستمر شهروندان مبدل ساخته، به گونهای که این فضاها میتوانند در ارتباطی دو سویه بر ارتقا و یا تضعیف وضعیت سلامت روانی شهروندان تاثیر بسزایی بر جای بگذارند. بر اساس رویکرد محیطهای بازیابنده، برخی از شاخصهای محیطی میتوانند به بازیابی منابع روانشناختی-کارکردی در افراد کمک شایان توجهی نمایند. نتایج پژوهشها گویای این نکته است که خصلتهای فردی-فرهنگی افراد نیز در چگونگی ادراک و ارزیابی شهروندان از کیفیت بازیابی و میزان علاقهمندی آنها به فضاها موثر هستند. هدف از این پژوهش شناسایی شاخصهای موجد کیفیت بازیابی در فضاهای شهری از دیدگاه شهروندان است که میتوانند در کاهش فشار روانی و میزان علاقه مندی به فضاهای شهری بیشترین تاثیر گذاری را داشته باشند. این پژوهش بدنبال فراهم آوردن شناختی از عوامل بومی تاثیر گذار بر کیفیت بازیابی در شهر مشهد (به عنوان دومین کلانشهر ایران) است، تا از این طریق بستری کاربردی برای طراحان، برنامهریزان و نهادهای اجرایی فراهم کند. این مطالعه با تکیه بر راهبرد پیمایشی، پس از انجام مطالعات پایه از طریق شیوه عکس برداری تخصصی و پرسشنامه محقق ساخت به گردآوری دیدگاههای شهروندان پرداخته و دادهها با استفاده از نرم افزار 25SPSS و آزمونهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام تحلیل شدهاند. نتایج نشان میدهد که با افزایش میزان علاقه مندی شهروندان به فضای شهری کیفیت بازیابی نیز به گونه قوی تری آشکار میگردد. در این میان شاخصهای جذابیت، فراغت و خوانایی نیز در ارتباطی معنادار میان میزان علاقه مندی شهروندان به فضاهای شهری با کیفیت بازیابی بیش ازسایر شاخصها در کاهش فشار روانی موثر اند.
Extended abstract
Introduction: The new style of urban life has turned public spaces into an area for citizens' widespread
and continuous presence so that these spaces can significantly weaken or improve the mental-functional
health of citizens through two-way communication. According to the approach of restorative
environments, the existence of a set of environmental indicators can lead to the restoration of
psychological-functional resources of individuals. The research results indicate that individuals'
individual-cultural characteristics are also influential in how citizens perceive and evaluate the quality of
recovery and the extent of their interest in space. This study aims to identify the indicators of quality of
restoration in urban spaces from citizens' perspectives that can have the most significant impact on
reducing stress and the level of interest in urban spaces. This research seeks to provide cognition of local
factors affecting the quality of recovery in the city of Mashhad (the second metropolis of Iran) to
provide a suitable platform for designers, planners, and executive agencies.
Methodology: This paper has collected citizens' views based on a survey strategy and after conducting
basic library studies through a specialized photography method and a researcher-made questionnaire.
Data were analyzed using SPSS 25 software, Pearson correlation coefficient, and stepwise regression
tests.
Results: The results show that with the increase of citizens' interest in urban space, restoration quality
becomes more unfolded.
Conclusion: The indicators of attractiveness, being away, and legibility are also more effective in
reducing stress in a significant relationship between citizens' interest in urban spaces and the quality of
restoration.
ملخص الجهاز:
پـژوهش هـاي انجـام شـده توسـط « & Scopelliti ;٢٠٠٨ ,Hamelb &Karmanov ٢٠١٤ ,Nasar &Abdulkarim ;٢٠٠٤ ,Giuliani» نشان داده اند که محيط هاي مصنوع شهري نيز مي توانند به انـدازه محـيط هـاي طبيعي از کيفيت بازيابي برخوردار باشند و در واقع نوع فعاليت ، امکان سازگاري محيط با نيازهاي شهروندان و نيز وجود ويژگي هـاي نمـادين و ارزش هاي فرهنگي ، اجتماعي و تاريخي به اندازه حضور عناصر طبيعي در ايجاد و ادراک کيفيت بازيابي موثر هستند.
بدين ترتيب اين نوشتار با تاکيد بر فضاهاي شهري شهر مشهد ( به عنوان دومين کلانشهر کشور که با وجود بارگاه حرم مطهر امام رضا(ع ) به شاخص ترين ميراث معنوي و فرهنگي مردم ايران بدل شده است )، در گام نخسـت بـه بررسـي معنـاداري رابطـه ميـان ميـزان علاقـه منـدي شهروندان به فضاهاي شهري با ارزيابي کيفيت بازيابي توسط آنها پرداخته و در پـي پاسـخ بـه ايـن سـوال اساسـي اسـت کـه « کـداميک از شاخص هاي موجد کيفيت بازيابي در فضاهاي شهري در ميزان علاقه مندي شهروندان به آنها بيشتر تاثير گذارند؟» در اين راستا تاثير شـرايط رواني افراد (وجود/عدم وجود فشار رواني ) بر چگونگي ارزيابي کيفيت بازيابي و ميزان علاقه مندي شهروندان نيز مورد بررسي قـرار مـي گيـرد.
يافته هاي حاصل از مطالعات انجام گرفته توسـط ( - aMeji ,٢٠١٥ ,Bagot et al ,٢٠١١ ,Aspinall &Roe ,٢٠٠٩ ,Rosenbaum et al ٢٠١٦ ,Castillo et al) بيانگر اين است که افراد با گروه هاي جنسي و سني مختلف در انتخاب فضاها و نحوه ادراک و ارزيابي کيفيت بازيابي متفاوت عمل مي کنند.