خلاصة:
زکات از فروعات نظام اسلامی است که صراحتا مصارف آن در یک آیۀ قرآنکریم و روایات اهل بیت [سلام الله علیهم اجمعین] بیان شده است، هدف از این مقاله بررسی اصناف هشتگانه مستحقین زکات در فقه امامیه است، از این رو با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی اصناف هشتگانه مستحقین زکات پرداخته شده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در فقه امامیه احکامی برای اصناف هشتگانه مستحقین زکات وجود دارد، این احکام در دو گام ارائه شده است، گام اول بررسی فقهی فقراء، مساکین، کارگزاران و تالیف قلوب است، که در صنف اول و دوم فقراء و مساکین، فرق بین دو صنف و شرایط استحقاق زکات به آنها بیان شده است، صنف سوم کارگزاران، نحوۀ استخدام، و قول مشهور علماء درباره آنها، صنف چهارم تالیف قلوب است که اقسام و عدم نسخ سهم زکات به آنها مطرح شده است. درگام دوم بررسی فقهی بردگان، بدهکاران فی سبیل الله و ابن سبیل مطرح شده است، که در صنف پنجم [بردگان] اقسام و شرایط استحقاق زکات به آنها، در صنف ششم [بدهکاران] اقسام، و شرایط استحقاق زکات به آنها، صنف هفتم [فی سبیل الله] اختلاف در مصادیق فی سبیل الله، و شرایط استحقاق زکات به آنها و در صنف هشتم [ابن السّبیل] مصادیق ابن السّبیل، و شرایط استحقاق زکات به آنها بیان شده است
ملخص الجهاز:
هدف از این مقاله قرار دادن مباحثی مختصر در دسترس جویندگان علم و آشنایی با اصناف هشتگانه مستحقین زکات میباشد، این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای به تحقیق و پژوهش دربارۀ این موضوع پرداخته است و در صدد پاسخگویی به این سوال است که اصناف هشتگانه مستحقین زکات از دیدگاه فقه چه کسانی میباشند؟ بیان مسئله اسلام در برنامههای خود علاوه بر اینکه بر تمام ابعاد وجودی انسان توجه کرده مسئلۀ اجتماع و مسئولیت فرد را نیز در نظر گرفته و با اینکه معنویت را اصل قرار داده مسائل مادی را نیز به عنوان عامل رشد و تکامل مطرح کرده است از جمله مسائل مهم، رفع مشکلات و احتیاجات فردی و اجتماعی مردم است که بزرگترین مشکل [مسأله فقر] است، خداوند متعال زکات و نحوه مصرف آن را به عنوان پشتوانهای مادی جهت رفع فقر در مرحله اول همه نابسامانیها قرار داده است، همواره در کتب فقهی بحث زکات تحت عنوان کتاب زکات، ابواب آن از جمله مصارف هشتگانه آن تدوین گردیده است و مورد بحث فقهایی بزرگوار و مدرسین و اساتید حوزههای علمیه بوده است.
[توبه، 60] علی بن ابراهیم همانا ذکر کرده است، در تفصیل اصناف هشتگانه: «عالم [علیه السَّلام] فرمودند: که عاملین علیها مأمورین زکاتاند و آنان کسانی هستند که در کار فراهم آوردن زکات و نگهداری آن، از جمعآوری گرفته تا حساب و کتابت، حفاظت و تقسیم و سایر موارد فعالیت دارند، مأمورین جمعآوری زکوات، از ناحیه امام [عَلیه السَّلام] و یا نائب آن حضرت برای گرفتن و ضبط و حساب زکوات استخدام میشوند که سهمی در برابر عملکرد خود دارند، هرچند بینیاز باشند و امام [علیه السلام] و یا نائب آن جناب مخیر است در این که عاملین علیها را چگونه استخدام کند، یا: الف: به طور اجاره به این صورت که روزی و یا ماهی فلان مقدار حقوق [از سهم عاملین علیها]، زکات بگیرند.