خلاصة:
امر قضا در اسلام بسیار حائز اهمیت است و برای گسترش عدالت در حکومت اسلامی به قوه قضاییه نیاز است. با توجه به مبانی و مولفههای قضایی در اسلام، قوه قضاییه در جمهوری اسلامی دارای شاخصهها و خصلتهای متمایزی با سیستمهای قضایی غربی است. از آنجا که آیتالله سیدمحمود هاشمی شاهرودی نقش مهمی در توسعه کمی و کیفی سیستم قضایی کشور ایران داشتند، در اینجا با رجوع به آثار ایشان، به شاخصهای قوه قضاییه طراز انقلاب اسلامی از منظر ایشان خواهیم پرداخت. در این پژوهش با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای و روش تحلیلی – توصیفی، مترصد پاسخگویی به این سوال اصلی هستیم که: «قوه قضایی طراز انقلاب اسلامی برای صیانت از حقوق شهروندی در حکومت از منظر اندیشه سیاسی و حقوقی آیتالله شاهرودی باید دارای چه شاخصهایی باشد؟» مداقه در مجموعه آثار آیتالله شاهرودی که برآمده از جلسات سخنرانی و مواضع ایشان در نشستهای تخصصی است، نشان از این دارد که قوه قضاییه زمانی میتواند در سیر تکامل انقلاب اسلامی کارآمد بوده و صیانتبخش حقوق شهروندی باشد که به مسائلی همچون احقاق حقوق عامه، رعایت اخلاق قضایی، مبارزه موثر با مفاسد مختلف در اجتماع، ارتقاء کیفیت کادر قضایی و حقوقی در سطح کشور، لزوم ارائه ایدههای برتر حقوقی برای تعالی دستگاه قضایی در شرایط مختلف، تلاش مستمر و منطقی برای پیشگیری از جرم و جنایت در جامعه، حفظ کرامت انسانی در روندهای حقوقی و قضایی، استقلال دستگاه قضایی و غیره توجه داشته باشد. توجه به این مولفهها، استحکامبخش قوهقضاییه به عنوان یکی از ملزومات تعالی انقلاب اسلامی در حوزه ارتقاء مولفههای حقوق شهروندی خواهد بود
According to the principles and components of the judiciary in
Islam, the judiciary in the Islamic Republic has distinctive features
and characteristics with Western judicial systems. Since Ayatollah
Seyyed Mahmoud Hashemi Shahroudi played an important role in the
quantitative and qualitative development of the Iranian judicial system,
Here, referring to his works, we will deal with the characteristics of the
judiciary in the style of the Islamic Revolution from his perspective. In this
research, through library studies and analytical-descriptive method, we
seek to answer the main question that: What are the characteristics of the
judiciary of the Islamic Revolution to protect civil rights in government
from the perspective of Ayatollah Shahroudi’s political and legal thought.
A review of the collection of works by Ayatollah Shahroudi, which comes
from his lectures and his positions in specialized meetings, shows that
the judiciary can be effective in the evolution of the Islamic Revolution
and protect civil rights when it comes to issues such as the realization of
public rights, judicial ethics, effective fight against various corruptions
in society, improving the quality of judicial and legal staff in the country,
the need to provide superior ideas Legal attention to the excellence of
the judiciary in various circumstances, continuous and reasonable efforts
to prevent crime in society, preservation of human dignity in legal and
judicial processes, independence of the judiciary, etc. Pay attention
to these components will be strengthening the Judiciary as one of the
requirements for the excellence of the Islamic Revolution in the field of
promoting the components of civil rights.
ملخص الجهاز:
قوه قضاییه، آیتالله هاشمی شاهرودی، حقوق شهروندی، بهداشت قضایی، استقلال محاکم قضایی مقدمه براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قوه قضاییه دارای جایگاه رفیعی در حکومت اسلامی است (هاشمی شاهرودی، 1380 الف) و بین سیستم قضایی کشور و حقوقبشر ارتباط فراوانی وجود دارد.
از این رو، مقاله حاضر تلاش دارد شاخصهای قوه قضاییه برای صیانت از حقوق شهروندی در حکومت اسلامی از منظر اندیشه سیاسی - حقوقی آیتالله سیدمحمود هاشمی شاهرودی را مورد بررسی قرار دهد و با مراجعه به مجموعه بیانات و تقریرات ایشان سعی میشود شاخصهای مؤثر برای ارتقاء خدمات قوه قضاییه در احقاق حقوق عامه مردم و تقویت جایگاه حقوق شهروندی مورد کاوش و بررسی قرار گیرد.
(هاشمی شاهرودی، 1394، جلد1: 240) براساس مواضع آیتالله هاشمی شاهرودی، وظایف نظارتی ریاست قوه قضاییه بسیار خطیر است و این مسئولیت در جامعه اسلامی، عامل توسعه قضایی در کشور خواهد شد و ضعف قانونی سازمان بازرسی در حوزه نظارت، موجب تضییع حقوق شهروندی میشود؛ لذا اصلاح ساختار سازمان بازرسی کشور با توجه به مقتضیات زمانی و قانونمندسازی مدیریتها در نظام حقوقی و قضایی کشور، عامل توانمندسازی بازرسی و نظارت در سطح کشور خواهد شد که ارتقاء کارآمدی سیستم قضایی کشور، دستاورد این مسئله خواهد بود.
(هاشمی شاهرودی، 1395 ب: 98) از آنجا که پیشگیری از جرم در نظام اسلام مورد توجه جدی است، براساس اندیشه، افکار و مواضع حقوقی و سیاسی آیتالله شاهرودی، وظایف دستگاه قضایی کشور مبتنیبر رسالت قانون و شرعی عبارت از «پیشگیری از وقوع جرم» بوده و این مسئله از دیدگاه ایشان، جزء وظیفه اصلی قوه قضاییه میباشد و در حکومت اسلامی نباید نقش قاضی در پیشگیری و جلوگیری از وقع جرم نادیده گرفته شود.