خلاصة:
بیان مسیله
زایران در مسیر تشرف به اماکن زیارتی با گذر از مدارهای رفتاری، تحت تاثیرات عینی و ذهنی نظام محیط-رفتار قرار می گیرند که الگوهای رفتاری آنها را تحت الشعاع قرار می دهد. توجه به اصل همساختی و تناسب ساختارهای کالبدی با الگوهای رفتاری در قالب مکان-رفتار یا قرارگاه های رفتاری، موضوع مهمی در کیفیت بخشی به قلمروهای معنوی با نقش زیارتی است که کمتر به آن پرداخته شده است.
هدف پژوهش
این پژوهش با هدف شناسایی و سنجش میزان همساختی قرارگاه های رفتاری در قلمرو اماکن مقدس در عرصه های تشرف پیاده مدار حرم مطهر حضرت معصومه (س) انجام گرفته است.
روش پژوهش
تحقیق حاضر، کاربردی با نظام پژوهش آمیخته (کمی و کیفی) و روش تحقیق توصیفی-ارزیابانه انجام شده است. در گردآوری اطلاعات، روش های کتابخانه ای و میدانی در پنج دوره زمانی و در یک بازه شش ماهه با استفاده از ابزارهای مشاهده منفعلانه ناظر تعلیم دیده، نقشه برداری رفتاری، ردگیری، عکس برداری و پرسشنامه به کار گرفته شده است. تدابیر و روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات با کمک استدلال قیاسی-استقرایی انجام شده است.
نتیجه گیری
یافته های تحقیق حاکی از آن است که قرارگاه های رفتاری پیرامون حرم مطهر با ارایه برنامه و کارکردهای متنوع، طیفی از سازوکارهای رفتاری سازگار و ناسازگار با زمینه را ارایه می دهند. سیاست ایجاد عرصه های پیاده مدار در سال های اخیر، موجبات هم افزایی همساختی کالبد با برپایی مناسک و مناسبات مذهبی به عنوان مهم ترین الگوی جاری در قرارگاه های مذهبی این قلمرو گردیده است؛ با این حال، ضعف در پاسخگویی و انعطاف ساختار کالبدی در مقابل برخی از الگوهای رفتاری ایستا در ایام عادی و مناسبتی، نشانگر این است که ساختار کالبدی این قرارگاه های رفتاری با تمام نیازها و فعالیت های زایران، همساختی کافی را ندارد. ازاین رو، بازتعریف مجدد قرارگاه های رفتاری مذکور به عنوان زنجیره ای از عرصه های پیوند دهنده که طی طریق تشرف را بسامان می نمایند،تابع ملاحظات طراحانه در کیفیت بخشی، متناسب با اصل همساختی محیط-رفتار و منطبق برفرهنگ زیارتی این قلمرو است.
ملخص الجهاز:
سنجش قرارگاههای رفتاری در قلمرو اماکن مقدس؛ مورد پژوهی: بافت پيرامون حرم مطهر حضرت معصومه (س) بیان مسأله: زائران در مسير تشرف به اماکن زیارتی با گذر از مدارهای رفتاری، تحت تأثیرات عینی و ذهنی نظام محیط-رفتار قرار میگیرند که الگوهای رفتاری آنها را تحتالشعاع قرار میدهد.
چنین الگوهای ثابت رفتاری از بطن ویژگیهای اجتماعی-کالبدی مکانها و همچنین ویژگیهای زمانیشان نشأت میگیرند (Nasar, 2011, 168)؛ به عبارتی این رفتار در یک محیط اتفاق میافتد و محیط با رفتار مطابقت دارد(Francovich, 2008, 42 > 4- دورۀ زمانی خاص: در بروز و ایجاد قرارگاههای رفتاری، مواردی نظیر موقعیت زمانی، توالی رویداد و دورۀ تناوب به صورتی که ممکن است تنها یک بار و در یک روز مشخص یا مطابق برنامۀ زمانی مشخصی از روزها تکرار شود (گلرخ، 1391، 34)، حائز اهمیت هس (به تصویر صفحه مراجعه شود)تصویر 2.
(wing, 2015, 22 اين قرارگاهها به لحاظ اجتماعي يا فرهنگي، معياری براي گروههای ویژۀ مراجعین است؛ آنها ممکن است مکانهايي باشند که فعاليتهاي خاص آیینی در آنها به صورت منظم رخ میدهند يا جايي که افراد براي کسب معاني از ساحت معنويت مکان قدسی به آن رجوع میکنند (Serageldin, Shluger, & Brown, 2001, Xiv) و عمکرد آنها به طور معمول شامل اعمال و فعاليتهای مرتبط با امور معنوی و معمولاً نشانگر نمادگرايي فرهنگ خاص خود در برپایی مناسک و آیینهاست و به عنوان بستری براي تجمعات اجتماعي و مناسبات مذهبي عمل ميکنند (Wang & Ho ,2011, 33)؛ به نحوی که ساختارهاي مقدس آن، ميتوانند پيوندهاي اجتماعي مشارکتکنندگان را تقويت کنند؛ همانگونه که همواره در برخي از اديان بهويژه اسلام، مکانهاي مقدس به عنوان مکانهاي اجتماعي، مورد توجه هستند (Mazumdar & Mazumdar, 2004, 390).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) این تحقیق با هدف سنجش ميزان همساختي قرارگاههای رفتاری پيرامون حرم مطهر حضرت معصومه (س) در ارتباط با الگوهای رفتاری زائران، به عنوان نمونهای با قابلیت ارائۀ الگوهای رفتاری هنجار و ناهنجار متنوع، انجام پذیرفته است.