خلاصة:
تحلیل نغمات موسیقی عامیانه که آمیخته با ادبیات عامیانۀ یک منطقۀ جغرافیایی هستند، راهی برای شناخت هرچه بیشتر
فرهنگ عامیانۀ اقوام مختلف محسوب شده و در چگونگی پیوند موسیقی عامیانه و ادبیات عامیانۀ آن منطقه نقش مهمی
ایفا می کند. این پژوهش به مطالعۀ آواز «لالایی سرکوهی» از فرهنگ عامیانۀ استان فارس پرداخته که با داشتن ادبیات
به ظاهر عامیانه دارای تمی است که تداعی گر گوشۀ حاجیانی در آواز دشتی است. علت اصلی انتخاب این آواز، پژوهش در
فرهنگ عامیانۀ منطقۀ فارس و همچنین موجود بودن آوانگاری دقیق آن از میان بسیاری از آوازهای سرکوهی های این
منطقه است. برای تجزیه و تحلیل موسیقی این قطعه به الگوی ارائه شده توسط جان دیوید. وایت در کتاب «تجزیه و
تحلیل جامع موسیقایی» و همچنین برای چگونگی تقطیع هجایی و پیوند شعر و موسیقی در آن به کتاب «پیوند شعر و
موسیقی آوازی» حسین دهلوی ارجاع شده است. بررسی های انجام شده نشان داد که آواز منتخب در بحر هزج مسدس
محذوف (مفاعیلن مفاعیلن فعولن)، که ویژة اشعار دوبیتی است، قرار دارد. در واقع متن این آواز ترکیبی از ادبیات عامیانه و
ادبیات رسمی است؛ به صورتی که به یک دوبیتی منسوب به باباطاهر و فائز دشتستانی، بیت دیگری اضافه شده و
همچنین دچار تغییر در کلمات آن شده و بیت اضافه شده نیز همواره در همان بحر دوبیتی سروده شده است. ملودی این
آواز نیز در آواز دشتی و در ابتدایش نزدیک به گوشۀ حاجیانی در آواز دشتی است. این ملودی با حرکت متغیر در انتهای
جملاتش بیانگر یکی از بارزترین مشخصه های موسیقی فارس است.
ملخص الجهاز:
از اين رو براي دست يافتن به اين موضوع که از دغدغه هاي امروزي برخي از موسيقيدانان جهت حفظ و نگهداري هر چه بيشتر فرهنگ عاميانۀ مناطق مختلف ايران است ، پژوهش پيش رو جستاري است در ميان يکي از آوازهاي موسيقي فارس که به چگونگي پيوند شعر و موسيقي در آن ميپردازد و يا به عبارتي چگونگي پيوند موسيقي مردمي و ادبيات عاميانه ١، که هر دو به نوعي زيرگروه فولکلور٢ هستند، را مورد بررسي قرار ميدهد.
٢- پيشينه تحقيق اين پژوهش با نگاهي اجمالي به موسيقي مردمي و ادبيات عاميانۀ استان فارس يکي از آوازهاي سرکوهي، که در کتاب «بيست ترانۀ محلي فارس » توسط محمدرضا درويشي آوانگاري شده را از منظر پيوند شعر و موسيقي مورد بررسي قرار ميهد.
هدف فرعي تحقيق ، تحليل شعر و موسيقي در يکي از آوازهاي مردمي فارس براي دست يابي به چگونگي تأثير فرهنگ هاي عاميانۀ (موسيقي و ادبيات عاميانه ) اين استان بر يکديگر است .
لازم به ذکر است دو بيت ابتدايي آواز منتخب در اين پژوهش که عنوان «لالايي سرکوهي» دارد، با اندکي تغيير منسوب به باباطاهر همداني (همداني، ١٣٩٥: ٣١٠) و از طرف ديگر با اندکي تفاوت ديگر در سروده هاي فائز دشتستاني نيز آمده و در کتاب «سروده هاي باباطاهر» مقايسه شده اند (اورنگ ، ١٣٥٠: ٣٣٨).