حق فرار در دفاع مشروع؛ مطالعه فقهی و حقوقی مقالة

نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با به‌کارگیری منابع کتابخانه‌ای موجود اعم از داخلی و خارجی به دنبال تبیین و تشریح فروض مختلفی است که در آن‌ها مدافع علی‌رغم داشتن امکان فرار می‌تواند در برابر تهاجم صورت گرفته ایستادگی کرده و به دفاع از خود یا دیگری مبادرت نماید. با تأمل در منابع فقهی و همچنین قوانین کشورهای دیگر معلوم می‌گردد که هیچ‌کدام رویکرد جواز یا سلبی مطلق به مسئله حق فرار در دفاع مشروع نداشته و تلاش داشته‌اند که علی‌رغم اینکه «اصل» را بر وجوب فرار در صورت داشتن امکان آن قرار دهند اما هرکدام به فراخور وضعیت مکانی و زمانی و حتی شخصیتی مدافع و مهاجم قائل به استثنائاتی نیز شده‌اند. به‌علاوه در هیچ‌کدام از متون فقهی و یا منابع خارجی مدافع زمانی مکلف به فرار بوده که شرایط یک «فرار ایمن» برای وی وجود داشته باشد. شایسته است قانون‌گذار ایرانی ضمن اصلاحاتی در وضعیت قانونی دفاع مشروع، فروض و موارد مختلف امکان‌سنجی فرار را مورد تصریح قرار داده و حکم قانونی هریک را معلوم نماید.

The present article seeks to explain the various hypotheses in which the defender can stand against the attack and defend him or others, despite the possibility of escape, by using the descriptive-analytical method and using the resources of existing libraries, both internal and external. Reflecting on jurisprudential sources as well as the laws of other countries, it becomes clear that none of them had an absolute permissible or negative approach to the issue of the right to escape in legitimate defense and tried to impose the "principle" on the necessity of escape if possible, but each Depending on the location and time, and even the personality of the defender and the attacker, exceptions have been made. In addition, in any of the jurisprudential texts or foreign sources, the defender is obliged to flee when the conditions for a "safe escape" exist for him. It is worthwhile for the Iranian legislator, while reforming the legal status of self-defense, to specify the various assumptions and cases of the possibility of escape and to determine the legal ruling of each.