خلاصة:
ظهور ناپلئون در عرصه رقابت‌های بین‌المللی و نزدیکی او به دولت قاجار با هدف ضربه‌زدن به منافع انگلیس در هند و همچنین توسعه‌طلبی روس‌ها در ایران با همین هدف باعث شد که انگلیسی‌ها بیش از پیش به موقعیت سوق‌الجیشی ایران پی ببرند؛ بنا بر این، پای ایران نیز ناخواسته به عرصه سیاست جهانی باز شد. اندکی بعد با رفع خطر فرانسه، رقابت اصلی میان روس و انگلیس در ایران آغاز شد. در راستای این رقابت‌ها، مهم‌ترین سازمانی که برای تأمین منافع دولت‌های مزبور بنا شد، کنسولگری بود که در شهرهای مختلف ایران تأسیس شد. اصفهان از جمله این شهرها بود که موقعیتی ویژه به‌عنوان محل تلاقی راه‌های شمال- جنوب در مرکز ایران داشت و روس و انگلیس یکی پس از دیگری کنسولگری‌های خود را با رویکردی متفاوت در این شهر تأسیس نمودند. پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی، رویکرد کنسولگری انگلیس در اصفهان را تبیین کند. یافته‌های پژوهش حاضر بیانگر آن هستند که کنسولگری انگلیس در اصفهان، رویکردی دوگانه داشت: الف) برتری تجاری انگلیس در اصفهان؛ ب) | ایجاد کمربند دفاعی در خط مرکزی ایران با هدف جلوگیری از نفوذ روس‌ها به خلیج فارس و هند. افزون بر آن، کنسولگری انگلیس در اصفهان، اهداف فرهنگی و مذهبی را نیز برای کشور خود تأمین می‌کرد.
ملخص الجهاز:
از آنجـا کـه اصـفهان بـه عنـوان بزرگ ترين و پرجمعيت ترين شهر مرکزي ايران ، اهميت ويژه اي براي دولت هاي مزبور داشت ، آنان يکي پس از ديگري و با رويکردي متفاوت اقدام بـه تأسـيس کنسـولگري در ايـن شـهر کردند؛ ازاين رو، با توجه به رقابت فشرده ايـن دو قـدرت اسـتعماري در اواخـر قـرن نـوزدهم ميلادي در ايران و نقش و جايگاه کنسولگريها در ايـن رقابـت هـا، پـژوهش حاضـر بـا روش توصيفي- تحليلي و با تکيه بـر منـابع و اسـناد در صـدد پاسـخ بـه ايـن پرسـش اسـت کـه کنسولگري انگليس در اصفهان در اين بازه زماني چه اهداف و کارکردي داشته است ؟ پيشينه تحقيق در خصوص کنسولگريهاي انگليس در ايران دوره قاجار پژوهش هايي انجـام شـده اسـت ؛ از جمله : کاظم بيکي (١٣٩٠) در قالب مقاله اي، کنسـولگري بريتانيـا در ايـالات جنـوبي دريـاي مازندران در دوران قاجار را واکاوي کـرده اسـت .
(ميرزا رضا مهندس ، ١٣٨٦: ١٣٦-١٣٠) اهداف و کارکردهاي سياسي کنسولگري انگليس در اصفهان تا قبل از توجه روس ها به خليج فـارس ، کنسـولگري انگلـيس در منـاطق مرکـزي از جملـه اصفهان ، غالبا رويکردي تجاري داشت ، به طوري که گاهي اين کنسولگريها را بيشتر شبيه به ١٠٨ فصلنامۀ تاريخ روابط خارجي، س ٢٢، ش ٨٨، پاييز ١٤٠٠ بنگاه هاي معاملات تجاري توصيف کرده اند؛ اما از زماني که روس ها به طور جدي تصـميم بـه نفوذ در خليج فارس و بندرهاي جنـوبي ايـران گرفتنـد، انگليسـيهـا چـون منـافع خـود در هندوستان را با خطر مواجه ديدند، تغيير رويه داده و علاوه بر حصول اهداف تجاري، رويکـرد سياسي را نيز در کنسولگري اصفهان مدنظر قرار دادند.
(
, 
, 
)
