بررسی موسیقی بیرونی و کناری اشعار حسرت همدانی مقالة

نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون بهار 1401، سال پنجم - شماره 14 ISC (‎30 صفحة - من 92 إلی 121 )

الکلمات المفتاحية: ردیف قافیه وزن شعر بحور عروضی زحافات حسرت همدانی Hasrat Hamedani's zahafat Poetry weight Prosody Rhyme row غزل شعر وزن بحر بحر هزج شاعر

fa en

خلاصة:

تدوين فرهنگ تاريخي عروض شعر فارسي به نحوي که بتوان زمان آغاز به کار رفتن يک وزن و سپس ميزان کاربرد آن در ادوار بعدي و تعيين بسامد و ترسيم فراز و نشيب موجود در تداول هر يک از اوزان عروضي را به دقت تمام تعيين کرد، امروزه خصوصاً با توجه به وجود چاپ‌هاي منقح از دواوين و منظومه‌هاي شعر فارسي، امري بسيار ضروري و مفيد به نظر مي‌رسد؛ خاصه از آن جهت که جاي چنين فرهنگي ـ البته با ويژگي‌هاي مذکور فوق ـ در حوزه پژوهش‌ها و منابع موجود خالي است. بديهي است اولين قدم در راه تدوين چنين فرهنگي، بررسي يک يک ديوان‌هاي شعر فارسي موجود و استخراج نتايج آن به عنوان مواد و عناصر اوليه و اساسي مورد نياز است. اين مقاله، پاسخي است به اين نياز ضروري که در آن ديوان اشعار حسرت همدانی را از جهت رديف، قافيه و اوزان عروضي بررسي کرده‌ايم. روشی که برای این کار مد نظر است، روش توصیفی ـ تحلیلی است. حسرت در اشعار خود، هشت بحر از بحور عروضی استفاده کرده‌است که در این میان بحر هزج بسامد بالایی دارد. اکثر اشعار وی در قالب مُسدس و دارای قافیه اسمی هستند. در غزلیات وی حروف روی «ن» و «ر» بیشتر بکار رفته‌اند. بسامد استفاده از ردیف و اشعار مردف در غزلیات شاعر زیاد است. در موسیقی کناری، استفاده حسرت از کلمات خوش آهنگ و مصوّت بلند در قافیه باعث زیبایی و گوش‌نوازی اشعار وی شده‌است.

ملخص الجهاز:

مسأله تحقیق این است که تنوع و کیفیت اوزان غزل حسرت چگونه است و این شاعر در استفاده از موسیقی بیرونی و کناری برای غنای اشعار خود چه نوآوری‌ها و ویژگی‌های برجسته‌ای داشته است؟ مقدمه حسرت همدانی متخلص به حسرت، که تذکره‌نویسان به اسامی محمد تقی، علی نقی، نقی و ملا محمد تقی از او یاد کرده‌اند، از شاعران سده سیزدهم و معاصر با فتحعلی شاه قاجار است. (دهخدا، 1377، ج6: 8954) پیشینه تحقیق در زمینه موسیقی شعر در اشعار شاعران کلاسیک و معاصر کارهای ارزنده‌ای صورت گرفته است ولی در اشعار حسرت همدانی در این خصوص تحقیقی انجام نشده است؛ و این تحقیق با دقت زیاد و ارایه آمار و نمودار و درصد فراوانی، سلیقۀ شاعر در بکار بردن اوزان مختلف، استفاده از ردیف، حرف روی، کلمات قافیه را نشان داده است تا با این کار گوشه‌ای از سبک شعری شاعر و ذوق و قریحه او در سرودن اشعار نمایان گردد. (همان: 124) اوزان عروضي غزليات حسرت ملا محمد تقی در غزليات خود دقيقاً از هشت بحور عروضي سود جسته است که به ترتيب عبارتند از: 1- بحر هزج: 114 غزل؛ 2- بحر رمل: 85 غزل؛ 3- بحر رجز: 6 غزل؛ 4- بحر مجتث: 4 غزل؛ 5- بحر خفيف: 4 غزل؛ 6- بحر مضارع: 2 غزل؛ 7- بحر متقارب: 2 غزل؛ 8- بحر منسرح: 1 غزل. نتيجه‌گيري ملا محمد تقی همدانی در ديوان خود 128 غزل و 15 رباعی دارد که دقيقاً در سرودن غزليات از 8 بحور عروضي سود جسته‌است.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول