خلاصة:
یکی از منابع مهم تفسیر قرآن، روایات است که میتواند کارکردهای مختلفی در تفسیر داشته باشد. بر این اساس، بانو مجتهده امین در تفسیر مخزن العرفان در حوزههای گوناگون، از روایات استفاده فراوانی کرده است. در این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، با بررسی جایگاه و کارکرد روایات در تفسیر مخزن العرفان، ضمن مشخصساختن رویکرد روایی این تفسیر، اهمیت و چگونگی استفاده از روایات در تفسیر قرآن را روشن کرده و به ضابطهمندی استفاده از روایات در تفسیر کمک میکند. بانو امین همانند دیگر مفسران شیعی به حجّیت روایات اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن اعتقاد راسخ دارد و تفسیر قرآن را نیازمند به آن میداند. از نظر ایشان، روایات از جهات مختلف در تفسیر قرآن تاثیرگذارند که مهمترین آنها عبارتاند از: بیان مفهوم واژه، تبیین مراد، ذکر مصداق، تفصیل و اجمال، بیان باطن، بیان شان نزول و بیان علت.
ملخص الجهاز:
جمعه:2 بانو امین در ذیل آیه «وَ يُزَکيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْکتابَ وَ الْحِکمَةَ»، یکی از کارهای بزرگ رسول اکرم(ص) را تعلیم کتاب، بیان میکند و مینویسد: دوم از تعليمات رسول(ص) اين است که به مردم، کتاب يعنی آيات قرآنی را که مشتمل بر معارف الهی و بيان اوضاع عالم پس از مرگ از عالم برزخ و قيامت و حال سعداء و اشقياء و بهشت و جهنم و طريق نيکوکاری و آنچه سعادت بشر را در نشئه قيامت تأمين ميگرداند و نيز قوانين مدنی، که هر کسی در مدت حيات دنيوی خود از جهت معاشرات و معاملات و کسب معاش و استيفاء حقوق محتاج به آن است، تماما را با اسلوب منظّم مرتّب معجزهنمايی در دسترس خلق گذاشته و قرآن با آنکه کتاب قانونی است در عين حال، معجزه باقی سيّد و رسول ما است (بانو امین، بیتا، ج13، ص293-294) 3,2.
(بانو امین، بیتا، ج2، ص49 و بحرانی، 1415، ج2، ص460) ایشان در ذیل «إِنَّ الَّذِينَ کفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُون» (بقره:6) روایتی را از امام صادق(ع) در معنای متعدد کفر بیان میکند: کفر جحود (انکار) و آن به دو معنی آمده: يکی انکاری که از روی علم باشد و ديگر انکاری که از روی جهل و نادانی سر زند.
(بانو امین، بیتا، ج1، ص135 و قمی، 1363، ج1، ص34) ذیل «وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ» (بقره:35) روايتی از حضرت امام محمد باقر(ع) نقل میکند: «لا تَقْرَبا» يعنی از اين درخت نخوريد و خلافی نيست در اينکه مخالفت امر حقتعالی تحقق پيدا نمود و از آن درخت خوردند؛ نه اينکه فقط نهی از نزديکشدن به آن درخت باشد؛ چنانچه ظاهر آيه است.