خلاصة:
پژوهش حاضر با هدف بررسی توسعه سیاسی برآمده از نظریات گوناگون، آیات و روایات و قانون اساسی جمهوری اسلامی در برنامه درسی دوره متوسطه انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا و رویکرد پژوهش کاربردی است. جامعه آماری همۀ کتابهای درسی مطالعات اجتماعی، تاریخ، جامعه‌‌شناسی، ادبیات فارسی و فرهنگ و معارف اسلامی دوره اول و دوم متوسطه، شامل 32 جلد کتاب در سال تحصیلی 95-1394 بوده است. تکنیک مورد استفاده، آنتروپی شانون و واحد تحلیل، صفحات است که در مجموع 4375 صفحه بوده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که: 1) در مجموع 2174 مرتبه به مؤلفه‌‌های مرتبط با توسعه سیاسی توجه شده است که میزان تراکم فراوانی آن در مؤلفه‌‌های کرامت انسانی، مشروعیت، قانونگرایی، مشارکت، رقابت و تفکر انتقادی به ترتیب 250، 739، 94، 446، 341 و 304 مرتبه بوده است. 2) در میان مؤلفه‌‌های مورد بررسی، مشارکت با میزان بار اطلاعاتی 0/973 و ضریب اهمیت 0/176 بیشترین توجه را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که به مؤلفه تفکر انتقادی با میزان بار اطلاعاتی 0/867 و ضریب اهمیت 0/157 کمترین توجه صورت گرفته است.
This study was undertaken to investigate how the components of political development derived from different theories, Holy Quran, hadith and the Constitution of the Islamic Republic of Iran were mirrored in high school curriculum. This applied research had a descriptive design. Content analysis was utilized in this study and the statistical population was comprised of all social studies, history, sociology, Persian literature, and Islamic education textbooks in junior and senior high school (32 textbooks in 2015-16 school year). The utilized technique was Shannon Entropy and the unit of analysis was pages, which included a total number of 4375 pages. Results indicated that: 1) The components related to political development were considered about 2174 times in the aforementioned textbooks, with the frequency of 250, 739, 94, 446, 341, and 304 for human dignity, eligibility, law-abiding, participation, competition, and critical thinking, respectively; 2) The findings show that participation component had the highest frequency and significance, while critical thinking was the least frequently covered topic in these books.
ملخص الجهاز:
پيشينه پژوهش در زمينۀ رابطه کتابهاي درسي و توسعه سياسي ، پژوهشهايي در داخل و خارج کشور صورت گرفته است که برخي از آنها عبارت اند از: زادمهــر، خراســاني و زماني منــش (١٣٩٤) در پژوهش خود به تحليل محتواي کتابهاي درســي مطالعات اجتماعي دوره متوســطه اول از نظر ميزان توجه به مؤلفه هاي حقوق بشــر پرداخته و طي آن به برخي از مؤلفه هاي توسعه سياسي مانند آزادي ، برابري و قانونگرايي نيز توجه کرده اند.
1. Fägerlind ▪ شمارة ١ ▪ شمارة پياپي ٥٤ ▪ سال نوزدهم ▪ بهار ١٤٠١ 78 ذهبيون ، يوسفي و يارمحمديان (١٣٩٥) نيز در پژوهش خود تحت عنوان «تحليل محتواي کتب درسي جامعه شناسي متوســطه دوره دوم به لحاظ توجه به مفاهيم تربيت شهروندي »، به برخي از مؤلفه هاي توســعه سياسي مانند مشارکت ، مسئوليت پذيري و تفکر انتقادي توجه کرده اند.
لذا در پژوهش حاضر از روش تحليل محتوا براي بررسي مؤلفه هاي توسعه سياسي در کتابهاي درسي دوره متوسطه (اول و دوم ) در سال تحصيلي ٩٥-١٣٩٤ شــامل مطالعات اجتماعي ، تاريخ ، جامعه شناسي ، زبان و ادبيات فارسي و فرهنگ و معارف اســلامي استفاده شده است .
پژوهشــگر بر اساس مطالب فوق ، پژوهش حاضر ▪ شمارة ١ ▪ شمارة پياپي ٥٤ ▪ سال نوزدهم ▪ بهار ١٤٠١ 88 را پس از شناســايي مؤلفه هاي توسعه سياسي (مشتمل بر کرامت انساني ، مشروعيت ، قانونگرايي ، مشارکت ، رقابت و تفکر انتقادي )، در قالب شش سؤال ميزان توجه کتابهاي درسي علوم اجتماعي ، تاريخ ، فرهنگ و معارف اســلامي و زبان و ادبيات فارسي دوره متوسطه (اول و دوم ) به مؤلفه هاي توســعه سياسي انجام داده اســت .
(
, 
, 
)
