خلاصة:
حاکمان دنبلی خوی، که به عنوان حاکمان بخشی از آذربایجان از طرف حکومت مرکزی ایران برگزیده میشدند، در حوزه حاکمیت خود استقلال داشتند و گر چه گونهای حکومت موروثی محلی ایجاد کرده بودند، در دوره صفویهدر زمینه روابط با عثمانی از پادشاهان این سلسله پیروی میکردند و هنگام هجوم عثمانیها و زوال صفویان، با اینکه شکست خوردند، اما با همه توان برای دفاع از کشور ایستادند.مقاله حاضر به بررسی مشی خاندان دنبلیدر دوران پس از صفویان و نقش ایشان در مناسبات ایران- عثمانی اختصاص دارد. یافتههای آن نشان می دهد که در دوره افشاریه نیز امرای دنبلیبه رغم تلاش اولیه برای بیرون راندن عثمانیها ازخاک ایران، سرانجام به سبب ظلم و تعدی نادرشاه سر به شورش برداشتند.در دوره زندیه، ایشان توانستند خاننشین خود راتاسیس کنند و برای رهایی از تهاجم روس ها وخاننشینهای همسایه، به دولت عثمانی روی آوردند که در مواقع لزوم تا حد ممکن از این خاننشین پشتیبانی میکرد. اتخاذ چنین سیاستی از سوی دنبلی ها سرانجام نابودی حکومت محلی ایشان به دست قاجاریه را در پی آورد.
ملخص الجهاز:
نقش دنبليان خوي در روابط ايران و عثماني (از تشکيل صفويه تا اوايل قاجار) 1 بهنام بيگ محمدي چکيده حاکمان دنبلي خوي ، که به عنوان حاکمان بخشي از آذربايجان از طرف حکومت مرکزي ايران برگزيده مي شدند، در حوزه حاکميت خود استقلال داشتند و گر چه گونه اي حکومت موروثي محلي ايجاد کرده بودند، در دوره صفويه در زمينه روابط با عثماني از پادشاهان اين سلسله پيروي مي کردند و هنگام هجوم عثماني ها و زوال صفويان ، با اينکه شکست خوردند، اما با همه توان براي دفاع از کشور ايستادند.
وضعيت دنبلي هـا در دوره زنديه ، که در سايه تداوم حکومت محلي و با کسب قدرت بسيار، حکومـت آنهـا بـه شکل خان نشين در آمده بودند و واکنش آنها در روابط ايران و عثمـاني ، ٤.
با افزايش قدرت نادر، دنبلي ها هم آوا با قدرت مرکزي ، توانستند زمين هاي خود را از چنگ عثماني ها آزاد کنند، اما در اواخر عهـد نـادر شـاه شـرايط بـه گونـه اي پـيش رفـت کـه شورش هايي روي داد: از جمله قيام صفي ميرزا، سام ميرزا و اهالي داغستان و لزگي ها که علت اساسي آنها تشديد ستم مالياتي بود (اشرفيان ، ١٩٨:٢٥٣٦).
حکومت عثماني هم در اين برهه که گرجستان الحاق خود را بـه روسـيه اعـلام کرده بود، چون از نفـوذ روس در ايـران و تهديـد قـدرت خـود بـيم داشـت ، مـي کوشـيد بـا پشتيباني ، به شيوه هاي گوناگون ، حاکمان آذربايجان را در مقابل روسيه قدرتمند کند.