ملخص الجهاز:
"2-مخالفت حزب ایران با واگذاری امتیاز نفت شمال به شوروی:در سال 1323 هنگامی که کافتارادزه،معاون کمیساریای خارجهی شوروی،از دولت ایران واگذاری امتیاز نفت شمال را به دولت متبوع خود خواستار شد و پافشاری مینمود و حزب توده شدیدا از آن دفاع میکرد و معتقد بود برای حفظ موازنهی سیاسی امتیاز نفت شمال به روسها واگذار شود، حزب ایران در شمارهی 14 روزنامهی ارگان خود شفق مورخ 1323/9/6 چنین بیان کرد:«حزب ایران معتقد است که در شرایط حاضر هیچگونه امتیازی به هیچیک از دول یا شرکتهای بیگانه برای منطقهی معینی داده نشود و به طور کلی استخراج نفت ایران در نقاط استخراجنشده و حتا در نقاط استخراجشده که برخلاف میل و منافع ایران امتیاز آن واگذار شده،در اولین فرصت بایستی شرکتی تشکیل شود که لا اقل 51 درصد از سهام آن متعلق به ایران و49%بقیه بین دول استخراجکنندهی نفت و حتی الامکان به طور متساوی تقسیم گردد.
دولت وقت با تصور اینکه لایحه را هرچه زودتر به تصویب برساند،آن را در روزهای آخر عمر مجلس شانزدهم مطرح کرد و مرحوم مکی از حزب ایران در این مورد کمک خواست و حزب تصمیم گرفت تمام مطالعات خود را در اختیار او گذارد تا دوران مجلس را با صحبت به پایان رساند،خوشبختانه چون مطالعات زیاد و کامل بود و توسط مرحوم حبیبی به پشت تریبون مجلس برای آقای مکی ارسال میشد،عمر مجلس با نطق مکی به پایان آمد و مجال تصویب قرارداد«گس-گلشاییان»نشد و بر اثر تجدید انتخابات تهران و راه یافتن ملیون به مجلس با رهبری دکتر مصدق با مطالعات انجامشده،شعار صحیح و غیر قابل ایراد«ملی کردن صنعت نفت» در سراسر ایران مطرح گردید که همگی از آن واقفند."