خلاصة:
تجهیز امام معصوم (ع) متوفی بدست امام معصوم در قید حیات یکی از مباحثی است که در اندیشه کلامی و فقهی شیعه مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار با شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی تطبیقی باور اعتقادی دو مکتب قم و بغداد در این خصوص پرداخته میشود. با بررسی رویکرد و دیدگاه دو مکتب قم و بغداد روشن میشود که مکتب قم با تعبد و التزام به روایات، تجهیز معصوم متوفی بدست معصوم بعدی را به عنوان قاعدهای قطعی، تغییرناپذیر و فرا زمانی و فرا مکانی میشناسد؛ حال آنکه فقهای متکلم مکتب بغداد بر خلاف فقهای محدث مکتب قم، نه تنها روایات وارده در خصوص تجهیز معصوم را در حوزه اخبار آحاد قرار میدهند؛ بلکه قطعیت و تغییرناپذیری این مسئله را به عنوان یک قاعدهی مسلم کلامی و فقهی نمیپذیرند. مکتب بغداد ضمن آنکه اولویت تجهیز معصوم را بدست معصوم بعدی پذیرفته است، اما آن را به درجهای از قطعیت ارتقا نداده است تا در صورتی که برای امام زنده در تجهیز امام متوفی موانع و محدودیتهایی به وجود آمد، همچنان خود را ملتزم و متعبد به این قاعده بداند. مکتب متکلمان و محققان، قائل به تجهیز امام حسین، امام کاظم و امام رضا (ع) بدست معصوم بعدی نیست. از گزارشهای تاریخی نیز چنین درک میشود که متولی تجهیز امام رضا (ع) عموی ایشان محمد بن جعفر الصادق (ع) بوده است.
The burial of the late Imam by the Infallible Imam is one of the topics that has been considered in Shiite jurisprudential theological thought. In this article, a descriptive-analytical method compares the beliefs of the two schools of Qom and Baghdad in this regard. Examining the approach and perspective of the two schools of Qom and Baghdad, it becomes clear that the school of Qom, by worshiping and adhering to the narrations, recognizes the equipping of the deceased by the next infallible as a definite, unchangeable, trans-temporal and trans-spatial rule. However, the theologians of the Baghdad school, unlike the hadith jurists of the Qom school, not only show the narrations regarding the equipping of the infallibles in the field of individual news; Rather, they do not accept the The Baghdad school, while accepting the priority of equipping the infallible with the next infallible, has not elevated it to a degree of certainty until there are obstacles and restrictions for the living Imam in equipping the deceased Imam certainty and immutability of this issue as an indisputable theological rule of jurisprudence. Remain committed to this rule. The school of theologians and scholars does not believe in equipping Imam Hussein, Imam Kazem and Imam Reza (as) with the next infallible. It is also understood from historical reports that Imam Reza 's uncle Muhammad ibn Ja'far al-Sadiq was in charge of equipping him.
ملخص الجهاز:
مصـادر تاريخـي ، ديـدگاه کـدام يـک از دو مکتـب قـم و بغـداد را در خصـوص تجهيـز علي بن موسـي الرضـا (علیه السلام)تأييـد ميکند؟ بعضـي مورخـان معاصر کـه در خصوص حيـات امام رضـا (علیه السلام)با رويکـردي عقل گرايانـه کتاب هاي تحقيقـي بـه نـگارش درآوردنـد يـا هماننـد مؤلـف کتـاب «حيـاة الإمـام موسـي بـن جعفـر دراسـةٌ و تحليـل » معتقدنـد کـه مأمون عهـده دار تجهيـز و کفـن امـام رضـا (علیه السلام)شد(القرشـي ،۱٤۳۱ق ، ج۲: ۳۹٤)، يـا هماننـد مؤلـف کتـاب « الإمـام الرضـا، تاريـخ و دراسـة » به اسـتناد مصـادر صرفـا از حضور جعفـر بـن محمـد الصـادق (علیه السلام)بـر سـر جنـازٔە امـام رضـا (علیه السلام)سـخن بـه ميـان آورده انـد و دربـارٔە تجهيـز امـام (علیه السلام)تحليلـي تاريخـي ارائـه نمي دهند(فضـل اللـه ،۱۳۹۳ق :۱٦٦-۱٦۷)، يـا همچون مؤلـف الحيـاة السياسـية للإمـام الرضـا در خصـوص تجهيـز امام رضـا (علیه السلام)به دسـت امام جـواد (علیه السلام) بـا رعايـت جانب احتيـاط از ابـراز نظر امتنـاع ورزيده ، سـکوت اختيـار نموده اند(العاملـي ،۱٤۰٦ق : ٤۲٥-٤۲۸).
سـرانجام شـيخ صـدوق برجسـته ترين نماينـدٔە مکتـب قـم ، در خصـوص تجهيـز علـي بـن موسـي الرضـا (علیه السلام)بـا اسـتناد بـه روايتـي معتقـد اسـت امـام جـواد (علیه السلام)کـه در آن هنـگام هشت سـاله بـود و در مدينـه اقامـت داشـت ، بـراي غسـل پـدر و اقامـۀ نمـاز ميـت بـر آن حضرت در طـوس حضـور يافت ۱(ابـن بابويـه ، ۱۳۷۸ق ، ج۲: ۲٤۳-۲٤٤؛ ۱۳۷٦ق : ٦٦۳(.