مطالعه فنی ترکیبات شیمیایی لعاب‌ کاشی‌های معرق قبه سبزکرمان مقالة

شناسایی مواد و مصالح به کار رفته در ساخت و تزئینات بنا برای تکمیل مباحث یک اثر تاریخی و مرمت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از بناهایی که به عنوان یک بنای بارز و با ارزش نیاز به مطالعهای در این زمینه دارد، قبه سبز کرمان است که تاکنون مطالعه فنی روی کاشی‌های معرق آن صورت نگرفته است. کاشی‌های این بنا به رنگ‌های سیاه، لاجوردی، سفید، فیروزهای، زرد و سبز می‌باشند. این پژوهش در حوزه تحقیقات کاربردی جهت شناخت بهتر معماری گذشته و فنون ساخت آرایه‌های معماری صورت گرفته است. در راستای رسیدن به هدف، از روش بررسی میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به آنالیز تفکیک انرژی پرتوی ایکس برای شناسایی عناصر لعاب و پتروگرافی بدنه در نمونه‌های مورد مطالعه استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که رنگ مشکی لعاب ناشی از وجود موادی چون منگنز در لعاب است. رنگ لعاب فیروزهای از کنار هم قرارگیری ترکیبات مس در لعاب غنی از عناصر قلیایی مانند پتاسیم حاصل شده، همچنین آنتیموانات سرب، اکسید آهن و سولفات کادمیوم عامل رنگ لعاب زرد و اکسید قلع و سولفات قلع در لعاب سربی عامل رنگ سفید می‌باشد. همچنین رنگ لاجوردی به واسطه اکسید کبالت و سولفات کبالت ایجاد شده است و عامل رنگ سبز لعاب وجود سولفات مس و آهن است. آنالیز پتروگرافی، آنالیز XRD و XRF جهت شناسایی کیفی کانی‌ها، فازهای موجود و آنالیز عنصری 4 نمونه بدنه کاشی، نشان می‌دهد که از کوارتز به عنوان پرکننده استفاده شده است و در بدنه‌ها خاک‌های آهکی وجود دارد. نتایج پتروگرافی و XRD بیسکویت کاشی، حاکی از محیط پخت اکسیداسیون و دمای پخت کمتر از 800 درجه برای سه نمونه BL ,B-2 و B-4 و دمای بالای 850 برای نمونه G-4 است.

Identifying the materials used in the construction and decoration of the building is of great importance to complete the discussion of a historical monument and its restoration. One of the buildings that need to be studied in this field as a prominent and valuable building is the green dome of Kerman that its mosaic tiles are known as the oldest mosaic tiles in Iran. And so far no study has been done on them. The colors of the tiles of this building are black, azure, white, and turquoise, yellow and green. This research has been done in the field of applied research to better understand the architecture of the past and the techniques of making architectural decorations. In order to achieve the goal, has been used the method of scanning electron microscopy equipped with X-ray energy separation analysis to identify glaze elements and body petrography in the studied samples. The results show that the black color of the glaze is due to the presence of substances such as manganese in the glaze. The turquoise glaze color is obtained by combining copper compounds in the rich glaze in alkaline elements such as potassium. Also, lead antimony, iron oxide and cadmium sulfate cause yellow glaze and tin oxide and tin sulfate in white glaze cause white color. The azure color is also caused by cobalt oxide and cobalt sulfate, and the green color of the glaze is due to the presence of copper sulfate and iron. Petrographic analysis, XRD and XRF analysis for qualitative identification of minerals, existing phases, and elemental analysis of 4 samples of the tile body, shows that quartz has been used as a filler and there are calcareous soils in the bodies. Petrographic and XRD results on tile biscuits indicate oxidation baking environment and baking temperature less than 800 degrees for three samples BL, B-2, and B-4 and temperature above 850 for sample G-4.