خلاصة:
مجلس شورای اسلامی رکن اصلی نهاد قانونگذاری در کشور ایران است و در فرمان مشروطیت از مجلس ایران هم به عنوان مجلس مقدس شورای ملی و هم مجلس شورای اسلامی نام برده شدهاست. در قانون اساسی مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی پیش از بازنگری نام این نهاد مجلس شورای ملی بودهاست. رئیس مجلس شورای اسلامی به وسیله رای مستقیم نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای یک دوره یک ساله برگزیده میشود و با توجه به آئیننامه داخلی مجلس شورای اسلامی تکرار دوره ریاست مجلس منع قانونی ندارد. رئیس مجلس همچنین رئیس هیئت رئیسه مجلس نیز هست. رئیس مجلس وظیفه اداره مجلس را بر عهده دارد و در صورت حضور نداشتن وی در جلسه، به ترتیب نایب اول و نایب دوم، عهدهدار این سمت خواهند بود. رئیس مجلس ازسویی مانند سایر نمایندگان مجلس وظایفی بر عهده دارد و دیگر اینکه هنگامی که به عنوان ریاست مجلس انتخاب میشود وظایف و اختیارات خاصی از طریق قانون اساسی و آیین نامهها بر عهده وی گزارده میشود. رئیس مجلس به عنوان مدیر قوه مقننه وظایفی را بر عهده دارد که در آیین نامه داخلی برای وی تعیین میشود. مدیریت جلسات و دستور افتتاح و اختتام جلسات از مهمترین وظایف خاص وی میباشد و از جمله وظایف که بین رئیس و هیات رئیسه مشترک میباشد نظارت بر امور اداری و مالی مجلس، نظارت بر نمایندگان میباشد.
ملخص الجهاز:
علاوه بر این به موجب اصل شصت و پنجم قانون اساسي «پس از برگزاري انتخابات، جلسات مجلس شوراي اسلامي با حضور دو سوم نمایندگان رسميت مييابد و تصويب طرحها و لوايح طبق آيين نامه مصوب داخلي انجام ميگيرد مگر در مواردي که در قانون اساسي نصاب خاصي تعيين شده باشد براي تصويب آئين نامه داخلي موافقت دو سوم حاضران لازم است.
ماده 33 آيين نامهي داخلي مجلس اعلام ميدارد: هریک از كميسيونهاي تخصصي مجلس كه مطابق این آيين نامه تكميل ميگردند در محدودهي تخصصي خود وظايف بررسي اصلاح و تكميل طرحها و لوايح قانوني، رسيدگي به طرحهاي تحقيق و تفحص و لوايح بودجه، بررسي و اظهار نظر در مورد لوايح برنامههاي توسعه وچگونگي اجراي قوانين وتبصرههاي آن كسب اطلاع از كم و كيف ادارهي كشور بررسي و تصويب آزمايشي طرحها و لوايح و همچنين تصويب دائمي اساسنامه سازمانهاي دولتي و وابسته به دولت را كه طبق اصل 85 قانون اساسي به آنها واگذار شده است بر عهده دارند.
علاوه بر نقش نظارتي مجلس بر قواي ديگر در ابعاد سياسي و مالي و نيز برخي کار ويژههاي مجلس شوراي اسلامي از قبيل انتخاب حقوقدانان شوراي نگهبان و تصويب اعتبارنامه نمایندگان ، با تدقيق در اصول قانون اساسي ميتوان دو نوع صلاحيت تقنيني به شرح زير براي مجلس مشاهده نمود: بند اول: صلاحيت تكليفي بيش از چهل مورد در قانون اساسي به تعيين ضوابط، شرايط، حدود، کيفيات و اموري از این دست در حيطههاي گوناگون توسط قانون اشاره شده است، برخي از این امور عبارتند از: - تعيين موارد مربوط به آزادي نشريات و مطبوعات؛ - نحوه مديريت و به کارگيري انفال و ثروتهاي عمومي؛ - تعيين ضوابط، قلمرو و شرايط بخشهاي دولتي، تعاوني و خصوصي در اقتصاد؛ - ضوابط مربوط به مالکيت شخصي؛ - تعيين ضوابط مالکيت شخصي؛ - تعيين ترتيب تهيه لايحه بودجه؛ - شرايط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان شوراي اسلامي، حدود وظايف و اختيارات و سلسله مراتب شوراها؛ - تعيين صلاحيت دادگاه ها؛ - تعريف جرم سياسي.