خلاصة:
عارفان در مواجهه با حقیقتی فرامادی و متعالی از تجربهای متمایز نسبت به تجربههای حسی در جهان مادی برخوردارند. ایشان برای بیان تجارب عرفانی خویش ناچار به استفاده از الفاظ زبان مرسوم بین انسانها هستند، به نظر میرسد در مرحله قبل از بیان تجارب عارفانه، معرفت و درک عارف تحت تاثیر چارچوب های اعتقادی و فرهنگی خاصی باشد و این تاثیر در بیان وی از تجربیاتش نیز برقرار است. اما به طور کلیتر زبان عرفان باید دارای نظریه های زبانی خاص خود باشد که این نظریات را میتوان از نظریه های زبانی فلسفه زبان و زبان دین استخراج نمود.
در این جستار با بررسی نظریه های زبانی در فلسفه زبان و زبان دین به دو نظریه برمیخوریم که متناسب با ماهیت عرفان و زبان عرفان هستند، یکی نظریه فلسفی کاربردی ویتگنشتاین و دیگری نظریه دینی روح معنا. طرح این نظرات و سویه های مختلف مباحث مرتبط با آن به عنوان نظریه هایی در زبان عرفان از موضوعات مورد بررسی این نوشتار است.
ملخص الجهاز:
ايشان براي بيان تجارب عرفاني خويش ناچار به استفاده از الفاظ زبان مرسوم بين انسان ها هستند، به نظر ميرسد در مرحلۀ قبل از بيان تجارب عارفانه ، معرفت و درک عارف تحت تأثير چارچوب هاي اعتقادي و فرهنگي خاصي باشد و اين تأثير در بيان وي از تجربياتش نيز برقرار است .
عارفان نيز براي انتقال تجربه و انديشۀ خود از ابزار ارتباطي زبان استفاده کرده اند اما مشکل از آنجا آغاز مي شود که عارفان برخلاف برخورداري از تجربۀ متمايز و متفاوت ، براي انتقال اين تجربه راهي جز بهره گيري از زبان معمول و مرسوم بين انسان ها ندارند، يعني زباني که در ابتدا و اساسا براي انتقال تجربه هاي جهان مادي بنا شده است .
بنابراين در نظريۀ کاربردي، کاربران جامعه ديني براي بيان واقعيت هاي ديني مي توانند زبان خاصي را به کار برند که از آن واقعيت ها معاني و تلقياتي دارند که در ديدگاه هاي تجربي يا حتي جامعه ديني ديگر١ ممکن است دربارة همان واقعيت ها معاني و تلقي هاي متفاوتي وجود داشته باشد، پس به نظر مي رسد در تبيين زبان دين اين نظريه نسبت به ديگر نظريات کارآمدتر باشد، زيرا قواعد معناداري الفاظ در نوع متفاوتي از نحوة زندگي را به نحوة زندگي ديني تسري نمي دهد همان گونه که تسري قوانين بازي فوتبال به بازي تنيس نادرست است .
بنابراين در ميان نظريات فلسفه زبان ، با توجه به نظريه کاربردي ، زبان عرفان يکي از بازي هاي زباني و کارکردهاي مختلف زبان است ، يعني معاني با توجه به کاربرد عرفاني الفاظ در نظر گرفته مي شود.