خلاصة:
یکی از حوزههای متأثر از پیشرفتهای دهههای اخیر در عرصۀ فناوریهای نوین و بهویژه اینترنت، حق آزادی بیان بهمثابۀ یک حق بنیادین بشری است. پیوند ناگسستنی اینترنت با آزادی بیان به دادخواهی افراد علیه دولتهای خود در چارچوب مسائل مرتبط با اینترنت و ازجمله مسدودسازی دسترسی به اینترنت نزد دیوان اروپایی حقوق بشر انجامیده است. مقالۀ پیشرو بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی و با بهرهگیری از دادههای کتابخانهای، رویۀ دیوان اروپایی حقوق بشر را دربارۀ حمایت از حق آزادی بیان در برابر مسدودسازی دسترسی به شبکۀ جهانی اینترنت واکاوی کند. این کاوش حاکی از آن است که دیوانْ ضوابط و سنجههای کلی حاکم بر آزادی بیان ازجمله دامنه و محدودیتهای وارد بر آن در چارچوب کنوانسیون اروپایی حقوق بشر را بر پروندههای مرتبط اعمال کرده است. دیوان ممنوعیت کلی و یکپارچۀ اینترنت و دسترسی به تارنماهای اینترنتی را ناقض حق آزادی بیان بهشمار آورده است. در چارچوب محدودسازی دسترسی به اینترنت نیز، بایستههای مندرج در بند سوم مادۀ 10 را بر پروندههای ذیربط در این زمینه اعمال کرده است. در این راستا، دیوان بر این باور است که بایستههای قانونیبودن و پیشبینیپذیری قوانین محدودکنندۀ اینترنت و دسترسی به آن، ضرورت و تناسب عمل محدودسازی در جامعۀ مردمسالار و نیز مشروعیت محدودسازی دسترسی به اینترنت برای نیل به اهداف مجازی همچون نظم عمومی و امنیت، بایستههایی هستند که فقط با اثبات تحقق آنها، آنهم در پرتو تفسیری مضیق و محدود، میتوان دولتها را از اتهام نقض مادۀ 10 کنوانسیون مبرا دانست.
Among the realms influenced by the developments of recent decades in new technologies and specifically the internet is the freedom of expression (FoE) as a fundamental human right. The close link between the internet and FoE has led to litigation of individuals against their respective states in the framework of internet-related issues, including blocking the access to the internet before the European Court of Human Rights (ECHR/the Court). Employing a descriptive-analytic method and using library data, the present article seeks to examine the European Court of Human Rights' case law to protect the right to freedom of expression against the ban or restriction of internet access. This examination implies that the Court has applied the general standards and criteria governing FoE, including the scope and legitimate limitations imposed on it in the European Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms (ECHRFF) framework on the related cases. In the Court's view, the wholesale and integrated prohibition of internet and access to internet websites is considered a breach of the right to FoE. In the framework of limiting access to the internet, the Court has applied the requirements stipulated in art. 10(3) of the ECHRFF on the related cases in this regard.In this regard, the ECHR considers the legality, predictability, and accessibility of restrictive Internet laws and access to them, as well as the necessity and proportionality of limiting measures in a democratic society, and the legitimacy of restricting Internet access to achieve legitimate goals such as public order and safety, among others. There are requirements, the fulfilment and verification of which, through a narrow and limited interpretation, can absolve the states of the violation of Art. 10 of the ECHRFF on FoE.
ملخص الجهاز:
تأملي بر حمايت از حق آزادي بيان در رويۀ ديوان اروپايي حقوق بشر ناظر بر مسدودسازي دسترسي به اينترنت مصطفي فضائلي،١ موسي کرمي 2 1 تاريخ دريافت : ١٤٠٠/١١/٣٠ تاريخ پذيرش : ١٤٠٠/١٢/١٧ نوع مقاله : پژوهشي چکيده يکي از حوزه هاي متأثر از پيشرفت هاي دهه هاي اخير در عرصۀ فناوريهاي نوين و به ويژه اينترنت ، حق آزادي بيان به مثابۀ يک حق بنيادين بشري است .
مقالۀ پيش رو بر آن است تا به روش توصيفي تحليلي و با بهره گيري از داده هاي کتابخانه اي، رويۀ ديوان اروپايي حقوق بشر را دربارة حمايت از حق آزادي بيان در برابر مسدودسازي دسترسي به شبکۀ جهاني اينترنت واکاوي کند.
واژگان کليدي: آزادي بيان ، مسدودسازي دسترسي به اينترنت ، حقوق بشر، ديوان اروپايي حقوق بشر، کنوانسيون اروپايي حقوق بشر مقدمه دهه هاي اخير شاهد پيشرفت بدون توقف فناوريهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي بوده که رفته رفته موجب تغيير در زندگي اجتماعي، حرفه اي و روابط شخصي افراد شده است (زماني و عطار، ١٣٩٥، ص ١٠٤).
اقدامي که طبق تازه ترين گزارش هاي گزارشگران شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد تا زمان نگارش اين نوشتار (دي ١٤٠٠ خورشيدي)، به امري رايج ميان کشورها تبديل شده است و همچنان حتي در زمان شيوع ويروس کرونا ادامه دارد ( ,٢٠٢١ June ١٥ ,Human Rights Council ٤-٢ .
para ,٢٠١٥ December ١ ,ECHR) تصريح نموده است که مادة ١٠ کنوانسيون اروپايي حقوق بشر بر اينترنت به سان يک ابزار ارتباطي اعمال ميشود (١٣١ .