فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه، به منظور کاربست در تنظیم نظام‌نامۀ تدوین برنامه هفتم توسعه مقالة

مسئله اصلی پژوهش حاضر، ناظر بر یکی از مهم‌‌ترین گام‌‌های تدوین برنامه توسعه است که از آن تحت عنوان «نظام‌‌نامۀ تدوین برنامه توسعه» یاد می‌‌شود. این نظام‌‌نامه به کلیه فرآیندها و عملیات سازمان‌‌یافته‌‌ای گفته می‌‌شود که دربرگیرنده مراحل تهیه، تدوین و تصویب و ابلاغ برنامه است. لذا با عنایت به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف «تعریف و تبیین عناصر نظام‌‌نامه تدوین برنامه هفتم توسعه؛ از رهگذر بررسیِ فراتحلیلی مطالعات هفتاد سال برنامه‌‌ریزی توسعه» سعی بر آن دارد تا نظام‌‌نامه‌‌های برنامه‌‌های توسعه پیشین را از منظر ساختاری – محتوایی واکاوی نموده و در خصوص مفاهیم و گزاره‌‌های مندرج در آن‌ها به بحث و کنکاش بپردازد. جامعه هدف این پژوهش مجموعه مطالعات هفتاد سال برنامه‌‌ریزی توسعه است و استخراج گزاره‌‌ها تا حد اشباع نظری ادامه یافته است. پس از استخراج گزاره‌‌ها آن‌ها به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرائی تجزیه و تحلیل شده‌‌اند. در واقع داده‌‌های پژوهش، به واحدهای معنی تقسیم و سپس با فشرده‌‌سازی خلاصه شده‌‌اند. در نهایت با شیوۀ استقرائی طبقات فرعی استخراج و مضمون‌‌های اصلی از آن‌ها انتزاع شده‌‌اند. تحلیل یافته‌‌ها نشان می‌‌دهد که مضامین استخراج شده را می‌‌توان در دسته‌‌های اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی،  محیطی – آمایشی، نهادی – ساختاری و نظام‌‌ریزی دسته‌‌بندی نمود که در نظر داشتن آن برای تدوین برنامه هفتم مهم است. هم‌چنین با روی‌‌هم‌‌گذاری و با استفاده فصل مشترک مضامین استخراج شده جهت‌‌گیری‌‌های هشت‌‌گانه بدست آمد که سمت ‌و سوی کلی برنامه هفتم توسعه را نشان‌ می‌‌دهد. در نهایت ذیل هریک از جهت‌‌گیری‌‌های استخراج شده، سیاست‌‌ها و الزامات آن‌ها متناسب با یافته‌‌های پژوهش ارائه شده است.

The main issue of the present study is one of the most important steps in the development of the development plan, which is called the "Development Plan System". This Plan System refers to all organized processes and operations that include the steps of preparing, compiling, approving and communicating the program. Therefore, considering the importance of the subject, this study aims to define and explain the elements of the seventh development plan. Through a meta-analytical study of the Seventy Years of Development Planning studies, it tries to analyze the codes of previous development programs from a structural-content perspective and to discuss the concepts and propositions contained in them. The target population of this research is a collection of studies of seventy years of development planning and the extraction of propositions has been pursued to the point of theoretical saturation. After extracting the propositions, they have been analyzed by qualitative content analysis with an inductive approach. In fact, research data are divided into meaning units and then summarized by compression. Finally, the subclasses are extracted by inductive method and the main themes are abstracted from them. The analysis of the findings shows that the extracted themes can be classified into social-cultural, economic, environmental-planning, institutional-structural and systematic categories, which are important to consider in developing the seventh plan. Also, by overlapping and using the common chapter of the extracted themes, eight orientations were obtained, which show the general direction of the seventh development plan. Finally, below each of the extracted orientations, their policies and requirements are presented in accordance with the research findings.

تحليل يافته ها نشان مي دهد که مضامين استخراج شده را ميتوان در دسته هاي اجتماعي - فرهنگي، اقتصادي، محيطي – آمايشي، نهادي – ساختاري و نظام ريزي دسته بندي نمود که در نظر داشتن آن براي تدوين برنامه هفتم مهم است . جدول ٩: تقليل و دسته بندي مقوله هاي و استخراج مضامين نظام برنامه ريزي رديف مقوله ها مضامين نگاه ترکيبي در روش تدوين برنامه (ترکيب برنامه ريزي 1 تلفيق برنامه ريزي جامع با جامع و هسته اي) برنامه ريزي هسته اي ٢ برنامه ريزي جامع مسئله محور پرهيز از رويکرد مهندسي و اتخاد رويکرد اجتماعي - 3 تقويت نگاه اجتماعي - محيطي - منطقه اي فرهنگي در تدوين برنامه پرهيز از نگاه غالب اقتصادي در برنامه ريزي توسعه و 4 توسعه توجه ابعاد اجتماعي - فرهنگي ٥ اجماع در تعريف مفهوم توسعه 6 ترويج دانش توسعه ترويج و تقويت دانش توسعه 7 تقويت تئوري توسعه ٨ مشخص بودن پاردايم فکري توسعه ١٣ سازمان برنامه و بودجه ، پايگاه واحد برنامه ريزي استقلال نهاد برنامه ريزي و ١٤ استقلال و اقتدار نهادي برنامه ريزي توسعه عدم دخالت غيرکارشناسي ١٥ فقدان سياست گذاري و هدايت متمرکز ١٦ برخورداري از آمار و اطلاعات صحيح 17 داده هاي موثق و کلان آمار و اطلاعات مناسب ١٨ وجود داده هاي در مقياس منطقه اي ١٩ تقويت مراکز تحقيق و توسعه مرتبط مشارکت پايدار بواسطه شبکه ٢٠ تدقيق پارادايم مبنايي برنامه ريزي توسط صاحبنظران ذي نفعان و انديشمندان ٢١ تعامل حوزه علميه با دانشگاه در برنامه ريزي برنامه ريزي ٢٢ تقويت نگاه آينده نگري در برنامه ريزي آينده نگري و انعطاف پذيري برخورداري از تفکر آينده نگري برنامه ٧٧ مأخذ: يافته هاي پژوهش ، ١٤٠٠ استخراج و تبيين جهت گيريهاي برنامه ريزي توسعه به منظور احصاء جهت گيريها، مضامين استخراج شده چندين بار مرور و با استفاده از تشابه معنايي و حوزه مشترک مفهومي هريک از مضامين ، گزاره هايي توليد شده است که جهت گيري و سمت و سوي کلي برنامه هفتم توسعه را از ديدگاه مشارکت کنندگان در اين پژوهش بيان مي دارد (شکل ٢).