خلاصة:
مجموعه امنیتی خاورمیانه از زمان شکل گیری آن در سال 1948-1945 تا کنون همواره دستخوش منازعات و درگیری های قومی، مذهبی و ایدئولوژیکی بوده است. این امر باعث شکل گیری الگوی روابط منازعه آمیز و دشمنی در منطقه خاورمیانه شده است. اگرچه همواره در این منطقه الگوی روابط منازعه آمیز و دشمنی حاکم بوده است ولی بر مبنای ابعاد امنیت مکتب کپنهاگ بخشهای امنیتی متفاوتی در دورانهای مختلف حاکم بوده است. و ابعاد امنیتی مختلف در این منطقه، موازنه سازی خاص خود را نیز به وجود آورده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی الگوی روابط دوستی و دشمنی و نوع موازنه سازی حاکم در این منطقه پس از شکل گیری تروریسم در سال 2001 می باشد. اگرچه، تروریسم چالش های مختلف امنیتی از قبیل نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را برای کشورهای این مجموعه امنیتی به وجود آورده است؛ ولی اولویت اصلی کشورهای این مجموعه امنیتی، بیشتر تقویت ابعاد نظامی و سیاسی امنیت ملی بوده است. بر این اساس، فرض بر این است که تروریسم در مجموعه امنیتی خاورمیانه با تغییر الگوی روابط دوستی و دشمنی از سیاسی-نظامی به نظامی-سیاسی در بین کشورهای این مجموعه امنیتی، باعث شده تا جمهوری اسلامی ایران به دنبال تقویت و اولویت امنیت نظامی خود از طریق موازنه سازی سخت باشد. در این مقاله سعی شده تا از طریق روش توضیحی-تبیینی در ابتدا متغیرهای اصلی این پژوهش از قبیل تروریسم، الگوی روابط دوستی و دشمنی، ابعاد امنیتی سیاسی و نظامی، موازنه هویت و موازنه قوا به خوبی توضیح داده شوند و سپس از طریق تبیین رابطه بین این متغیرها و چرایی و چگونگی شکلگیری رابطه بین آنها مشخص خواهد شد.
ملخص الجهاز:
بر اين اساس ، فرض بر اين است که تروريسم در مجموعه امنيتي خاورميانه با تغيير الگوي روابط دوستي و دشمني از سياسي -نظامي به نظامي -سياسي در بين کشورهاي اين مجموعه امنيتي ، باعث شده تا جمهوري اسلامي ايران به دنبال تقويت و اولويت امنيت نظامي خود از طريق موازنه سازي سخت باشد.
اين امر از يک طرف ، با توجه به حاکم بودن فضاي موازنه قوا و پارادايم واقع گرايي باعث تهديد امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران خواهد شد؛ و از طرف ديگر، اين افزايش قدرت نظامي عربستان سعودي مي تواند در خدمت کمک به گروه هاي تروريستي براي مبارزه با متحدين راهبردي جمهوري اسلامي ايران قرار بگيرد.
بنابراين ملاحظه مي شود که با شکل گيري تروريسم ، ١٦٥ موازنه سازي در سه سطح داخلي ، منطقه اي و بين المللي به نفع عربستان سعودي تغيير يافته است و جمهوري اسلامي ايران نيز براي حفظ امنيت ملي خود دست به موازنه سازي در اين سه سطح پرداخته است که در ادامه به توضيح بيشتر آن پرداخته خواهد شد.
شکل گيري پديده تروريسم و ماهيت تهاجمي و خشونت بار گروه هاي تروريستي و افراطي ، باعث شد تا الگوي روابط دشمني بين کشورهاي اين منطقه از سياسي به نظامي تغيير کند که در ادامه به توضيح بيشتر آن پرداخته مي شود.
موازنه سازي درون گرا (افزايش قدرت نظامي قطب هاي قدرت مجموعه امنيتي خاورميانه ) رقابت هاي ايدئولوژيکي بين ايران و عربستان سعودي در خاورميانه باعث شکل گيري معماي امنيت در روابط دو کشور شده است .