خلاصة:
معاملات به صورت داد و ستد کالاها از دیرباز متداول بوده است و گاه در چنین معاملاتی یکی از دو مال همجنس که مکیل و موزون باشند در برابر دیگری با زیادت در یک طرف مبادله و باعث تحقق یکی از اقسام ربا تحت عنوان «ربای معاوضی» میگردد. همچنین گونهی دیگری از زیادت در دارایی در معاملاتی است که طرفی تعهد خود را در موعد مقرر انجام نداده و در نتیجه موجب ایجاد ضرری برای طرف مقابل شود و باید خسارت ناشی از این تاخیر را جبران نماید که به آن «خسارت تاخیر تادیه» گویند. از آنجایی که هر دو این موضوعات موجب زیادت در دارایی طرف مقابل میگردد در پژوهش حاضر ضمن بررسی ربای معاوضی، شرایط تحقق و مقایسهی آن با خسارت تاخیر تادیه از این جهات، در پاسخ به این سوال که «آیا اخذ خسارت تاخیر تادیه از مصادیق ربا محسوب میشود و همانند ربای معاوضی حرام است یا مشروعیت دارد؟» با بررسی حرمت در ربای معاوضی و همچنین ذکر ادلهی مشروعیت خسارت تاخیر تادیه به این نتیجه رسیدیم که هرچند بعضی شرط نمودن جریمه تاخیر تادیه را حیلهای برای دریافت ربا میدانند لیکن مواد قانونی متعددی نشان از پذیرش آن توسط قانونگذار دارد و از سوی بیشتر فقها نیز بنا بر ادلههای متعدد مشروع دانسته شده و مستلزم افتادن در ربای محرم نمیباشد.
Transactions in the form of trade in goods have long been common And sometimes in such transactions one of two items of the same type that are of equal weight, On the other hand, it is exchanged in excess on one side and causes the realization of one of the types of usury called "exchange usury".There is also another type of increase in assets in transactions in which one party does not fulfill its obligation on time and as a result causes a loss to the other party and must compensate the damage caused by this delay, which is called "payment delay compensation".Since both of these issues increase the other party's assets,In the present study, while examining the exchange usury, the conditions of its realization and comparing it with the compensation for late payment in these respects, in response to the question that "Is obtaining compensation for late payment one of the examples of usury and is it sanctity or legitimate like exchange usury?"Examining the prohibition of usury and also mentioning the reasons for the legitimacy of late payment damages, we came to the conclusion that although some consider imposing a penalty for late payment as a trick to receive usury.However, several legal articles indicate its acceptance by the legislator, and it is considered legitimate by most jurists for various reasons, and it is not sanctity usury.
ملخص الجهاز:
از آنجايي که هـر دو اين موضوعات موجب زيادت در دارايي طرف مقابل مي گـردد در پـژوهش حاضـر ضـمن بررسي رباي معاوضي، شرايط تحقق و مقايسه ي آن با خسارت تأخير تأديه از اين جهات ، در پاسخ به اين سؤال که «آيا اخذ خسارت تـأخير تأديـه از مصـاديق ربـا محسـوب ميشـود و همانند رباي معاوضي حرام است يا مشروعيت دارد؟» با بررسي حرمت در ربـاي معاوضـي و همچنين ذکر ادله ي مشروعيت خسارت تأخير تأديه به اين نتيجه رسيديم که هرچند بعضي شرط نمودن جريمه تأخير تأديه را حيله اي براي دريافت ربا مـي داننـد لـيکن مـواد قـانوني متعددي نشان از پذيرش آن توسط قانونگذار دارد و از سوي بيشتر فقها نيز بنا بر ادلـه هـاي متعدد مشروع دانسته شده و مستلزم افتادن در رباي محرم نمي باشد.
پس از آن ضمن مداقه در مفهوم خسـارت تـأخير تأديـه بـه عنوان يکي ديگر از موضوعاتي که اخذ آن زيادت در يک طرف را به همراه خواهـد داشـت و مبتني بر عدم انجام تعهد توسط شخص متعهـد در موعـد مقـرر و ورود ضـرر ناشـي از ايـن تأخير بر متعهد له مي باشد و همچنين شرايط تحقق آن و پذيرش خسارت تأخير تأديـه بـه موجب مواد قانوني و بيان ادله ي مشروعيت آن از چند منظـر متعـدد ضـمان قهـري، قواعـد عمومي معاملات و همچنين از باب قواعد فقهي به مقايسه ي اين دو موضوع فقهي - حقـوقي با يکديگر مي پردازيم .