خلاصة:
مقالهی حاضر دربرگیرندهی تعاریفی از طنز و مقولههای مشابه آن،هجو و هزل و مختصری از موارد افتراق این انواع ادبی و همچنین سیر تاریخی کوتاه هریک از آنهاست. «اوجگیری طنز در عصر مشروطه و تحول در شعر و شاعری»،عنوان مبحث بعدی است که در آن به تحولات بنیادی شعر و نثر به ویژه در موضوع و شیوهی بیان طنز اشاره شده و نهضت ادبی که در دوران مشروطیت برپا گردید،مورد آن روزگار،علامه علی اکبر دهخدا و سید اشرف الدین حسینی قزوینی(نسیم شمال)،به عنوان تحول آفرینان ادبیات و پیشگامان طنزهای سیاسی و اجتماعی یاد شده و مختصری از آثار ایشان به عنوان نمونه،بیان شده است. «نشریات فکاهی و طنزآمیز»عنوان بخش بعدی مقاله است؛در این بخش،پس از مقدمهای کوتاه،نام تعدادی از جراید فکاهی و طنزآمیز از عصر مشروطه به بعد آورده شده و نمونههایی از مندرجات آنها ذکر گردیده و در پایان به تحولات نثر در حیطهی داستاننویسی مختصر اشاره شده است که مختصری از آن مقالهی بلند را آوردیم. خانم فرماه زعیم کارشناس ارشد رشتهی زبان و ادبیات فارسی و دبیر شاغل در مراکز پیش دانشگاهی و دبیرستان شهر مشهد است.
ملخص الجهاز:
"«اوجگیری طنز در عصر مشروطه و تحول در شعر و شاعری»،عنوان مبحث بعدی است که در آن به تحولات بنیادی شعر و نثر به ویژه در موضوع و شیوهی بیان طنز اشاره شده و نهضت ادبی که در دوران مشروطیت برپا گردید،مورد آن روزگار،علامه علی اکبر دهخدا و سید اشرف الدین حسینی قزوینی(نسیم شمال)،به عنوان تحول آفرینان ادبیات و پیشگامان طنزهای سیاسی و اجتماعی یاد شده و مختصری از آثار ایشان به عنوان نمونه،بیان شده است.
»13 در دوران آغازین گسترش اسلام،در سرزمین ایران از لحاظ ایجاد آثار ادبی رکود و سستی پیش آمد؛ولی از دورهی سامانی به بعد با توسعهی فعالیتهای ادبی،آثاری با محتوای طنز به عرصهی ادبیات مکتوب پای نهاد که به دلیل بر کنار بودن اهل ادب از مسایل اجتماعی و سیاسی و وابستگی اکثر شاعران به دربارها،از موضوعات سیاسی و اجتماعی،تقریبا به دور ماند و در بسیاری از موارد به هزل و هجو کشیده شد.
سبحانی،انتشارات وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی،تهران 6731،ص 444 (83)-گلستان سعدی،شرح و توضیح خلیل خطیب رهبر،انتشارات صفی علی شاه،تهران 2731، ص 954 (93)-بوستان سعدی،شرح و گزارش دکتر انزابینژاد-دکتر قرهبگلو، انتشارات جامی،تهران 8731، ص 62 (04)-هجویات و هزلیات عبید زاکانی،انتشارات ابن سینا، تبریز،7431،ص 271 (14)-دیوان حافظ،به اهتمام علامه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، کتابفروشی زوار،تهران 2631،ص 12 (24)-همان،ص 551 (34)-همان،ص 531 (44)-همان،ص 8 (54)-همان،ص 532 (64)-هجویات و هزلیات عبید زاکانی،ص 801 (74)-مقدمهای بر طنز و شوخطبعی در ایران-علی اصغر حلبی،ص 94 (84)-هجویات و هزلیات عبید زاکانی،ص 801 (94)-زمینههای طنز و هجا در شعر فارسی(چشمانداز تاریخی هجو) ص 21 (05)-زمینههای طنز و هجا در شعر فارسی(گفتار در طنز و هزل)ص 66 (15)-ادبیات نوین ایران، وراکوبیچکوا و دیگران،ترجمه یعقوب آژند،انتشارات امیرکبیر، تهران 3631،صص 043-533 (25)-از صبا تا نیما(ج 2)یحیی آرینپور،ص 26 (35)-چشمه روشن،دکتر غلام حسین یوسفی،انتشارات علمی -تهران 7731،ص 683 (45)-همان،صص 193-093 (55)-لطیفههای سیاسی،محمود حکیمی،نشر خرم،2731، ص 89 (65)-«حالا حکایت ماست»عمران صلاحی،نشر مروارید،تهران 7731،صص 75-65 (*)برای اطلاع بیشتر از شرح تفصیلی جراید در دوران پس از مشروطه، ر."