خلاصة:
در طی تاریخ، بیشتر شاعران و نویسندگان تنها به ستایش پادشاهان و درباریان پرداخته اند؛ لیکن در بین آنان کسانی هم هستند که در سروده های شان شیوه های حکومت داری و رفتار درست با مردم و اطرافیان را به فرمانروایان توصیه کرده اند. قایم مقام فراهانی سیاستمداری است که ادیبان وی را شاعری توانا و نویسنده ای زبردست می شمارند و اهل تاریخ او را سیاستمداری تاثیرگذار دریکی از حساس ترین دوره های تاریخی معرفی می کنند.هدف این نوشتار نشان دادن جنبه هایی از اندیشه های باستانگرایانه اوست و پژوهشگر در پی پاسخ گویی به این پرسش است که اندیشه های باستان گرایی چه بازتابی در آثار قایم مقام فراهانی داشته است؟ این پژوهش با رویکرد «توصیفی - تحلیلی» از روش «توصیف تاریخی» برای بیان جایگاه سیاسی و اجتماعی قایم مقام و از روش «تحلیل محتوایی» پاره ای از نوشته هایش (منشات، دیوان اشعار، جلایر نامه) برای پی بردن به ارزش های ادبی و جنبه های باستانگرایانه این آثار استفاده شده است. هم چنین بین نمونه های نثر و نظم قایم مقام با نویسندگان و شاعران قدیم و جدید «مقایسه تطبیقی» صورت گرفته و جلوه هایی از افکارش مورد تحلیل قرارگرفته است. چنین فرض می شود که قایم مقام به دلیل قرار گرفتن ایران در معرض حمله روسیه، به جنبه های حماسی ادبیات ایران به ویژه شاهنامه رویکردی ویژه داشته است. نتایج این بررسی نشان می دهد: قایم مقام به دلیل حضور در صحنه سیاسی ایران به مطالبی در آثارش اشاره کرده که می توان از آن برای تاریخ نویسی این دوره سود برد و از نخستین پارسی گویان دوران معاصر است که اندیشه های باستان گرایی را در آثارش می توان رهگیری کرد
Throughout the history, most of the poets and writers have praised the kings and courtiers, but some of them, in their writings, have advised the rulers on ways of governance and good behavior with people and people around them.Ghaem Magham is a politician that scholars consider him a capable poet and writer, and historians know him as an influential politician in one of the most sensitive historical periods.The purpose of this paper is to illustrate aspects of his classic ideas, and the researcher seeks to answer the question of what reflects the thoughts of classicism in the works of Ghaem Magham Farahani? This research uses the "descriptive-analytical" approach of the "historical description" method to describe the political and social status of Ghaem Magham and uses the method of "content analysis" of some of his writings (Monshaat, poetry book, Jalayernameh) to refer to literary values and the classicism aspects of these works. Furthermore, there has been ‘comparative study’ between some samples of Ghaem Magham`s poetry and prose and some scholars` works (some of them the old ones and some of them the contemporary ones) and his thoughts have been analyzed.It is assumed that since Iran was attacked by Russia, Ghaem Magham paid special attention to the mythological literature of Iran, especially the Shahnameh.The results of this survey show that Ghaem Magham`s writings which are affected by his presence in politics atmosphere, are useful for writing the history of that era. He is one of the first Persian writers of the contemporary era that classicism can be found in his writings.
ملخص الجهاز:
تحليل مؤلفه هاي تاريخي آثار ميرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهاني محمدرضا عسکراني ١ چکيده در طي تاريخ ، بيشتر شاعران و نويسندگان تنها به ستايش پادشاهان و درباريان پرداخته اند؛ ليکن در بين آنان کساني هم هستند که در سروده هايشان شيوه هاي حکومت داري و رفتار درست با مردم و اطرافيان را به فرمانروايان توصيه کرده اند.
نتايج اين بررسي نشان ميدهد: قائم مقام به دليل حضور در صحنه سياسي ايران به مطالبي در آثارش اشاره کرده که ميتوان از آن براي تاريخ نويسي اين دوره سود برد و از نخستين پارسيگويان دوران معاصر است که انديشه هاي باستان گرايي را در آثارش ميتوان رهگيري کرد .
Key Words: Qajar Dynasty, Abolghasem Ghaem Magham, Historical Elements, Classicism, Contemporary Literature ١- مقدمه «ميرزا ابوالقاسم قائم مقام » از شخصيت هاي سياسي تأثيرگذار در تاريخ معاصر ايران بوده که در ادبيات نيز آثار ارزنده اي دارد.
يکرنگيان (١٣٣٤)، مستوفي (١٣٤٠)، بامداد (١٣٤٨)، آدميت (١٣٤٨)، مينوي (١٣٥٤)، رايين (١٣٥٦)، نجمي (١٣٦٨)، حکيميان (١٣٧٥) و پيري (١٣٨٠) نيز، هر کدام در قسمتي از مطالبشان ، جنبه هاي تاريخي زندگي و شخصيت قائم مقام را بررسي کرده اند.
در اين نوشتار، جنبه هاي باستان گرايانه آثار قائم مقام فراهاني که کمتر به آن پرداخته شده و اهميت آثار وي در مطالعۀ تاريخ معاصر ايران مورد بررسي قرار ميگيرد.
٣- نتيجه گيري «ميرزا ابوالقاسم قائم مقام » از شخصيت هاي سياسي تأثيرگذار در تاريخ معاصر ايران بوده که در ادبيات نيز آثار ارزنده اي دارد.