خلاصة:
امروزه تغییر کاربری اراضی به عنوان فرایندی موثر در فضای جغرافیایی مطرح است. تغییرات کاربری اراضی پدیده ای رو به رشد است که محیط روستایی را دست خوش تغییرات قرار داده است؛ این تغییرات رخ داده در محیط روستا، برنامه های توسعه روستایی که بر مبنای بهبود شرایط روستا و زندگی روستایی در تمام ابعاد پایه گذاری شده را با مشکل رو به رو ساخته است . این تغییرات که غالبا در اثر فعالیت های انسانی روی میدهد به دلیل نبود برنامه ای اصولی، بی توجهی به توسعه پایدار و نداشتن مدیریت پایدار به یکی از مهم ترین معضلات در فضای نوین تبدیل شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل تغییرات کاربری اراضی سکونتگاههای روستایی پیراشهری بیرجند تدوین شده است. به منظور تحقق هدف فوق سه سری از تصاویر ماهوارهای که طی سالهای 2000، 2010 و 2020 برای هرکدام از روستاهای مورد مطالعه (حاجی آباد، امیرآباد، چهکند و علی آباد) تهیه و مورد واکاوی قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و همچنین جهت تهیه و تحلیل داده ها از سامانه رایانش ابری گوگل ارث انجین، نرم افزار Envi و نرم افزار Arc GIS و همچنین جهت پیش بینی تغییرات افق 1420 از نرم افزار ادریسی استفاده شده است. نتایج حاصل از تصاویر ماهواره ای نشان میدهد که طی دوره 2000 تا 2020 تغییرات بسیار گسترده ای در بافت فیزیکی محدوده مورد مطالعه ایجاد شده است. به گونه ای که در این دوره مساحت اراضی ساخته شده در روستاهای حاجیآباد، امیرآباد، چهکند و علیآباد به ترتیب از 96/ 21، 01/ 22، 21/ 7 و 52/ 5 هکتار در سال 2000 به 77/ 183، 62/ 129، 07/ 99 و 08/ 21 هکتار در سال 2020 تغییر کرده است؛ و مساحت اراضی بایر که در گروه سایر اراضی بررسی شده است کاهش یافته است.
Today, land use change is an effective process in geographical space. Land use change is a growing phenomenon that has changed the rural environment; These changes in the rural environment have hampered rural development programs based on improving rural conditions and rural life in all its dimensions. These changes, which often occur as a result of human activities, have become one of the most important problems in the new environment due to the lack of a principled program, neglect of sustainable development and lack of sustainable management. The present study has been compiled with the aim of investigating and analyzing land use changes in rural settlements of Birjand. In order to achieve the above goal, three series of satellite images that have been prepared and analyzed for each of the studied villages (Hajiabad, Amirabad, Chehkand and Aliabad) during 2000, 2010 and 2020. The research method is descriptive-analytical and also for preparing and analyzing data from the cloud computing system of Google Earth Engine, Envi software and Arc GIS software and also for predicting the changes of Horizon 1420, Idrisi software has been used. The results of satellite images show that during the period 2000 to 2020, extensive changes have been made in the physical texture of the study area. In this period, the area of land built in the villages of Hajiabad, Amirabad, Chehkand and Aliabad from 21/96, 22/01, 7/21 and 5.52 hectares in 2000 to 183.77, respectively. , 129.62, 99.07 and 21.08 hectares have changed in 2020; And the area of barren land that has been surveyed in the group of other lands has decreased. Also, the results of Horizon 1420 forecast show that the major land use changes in the next 20 years will be in the field of built and residential lands.
ملخص الجهاز:
٢- بنیان های نظریه ای ٢-١-پیشینه پژوهش ظاهـری (١٣٨٧) در پژوهشـی تحـت عنـوان تحلیلـی بـر نقـش روابـط فضایـی در تغییـرات کاربـری اراضی روسـتاهای حـوزه نفـوذ شـهرها (مطالعـه مـوردی : روسـتاهای حـوزه نفـوذ کلان شـهر تبریـز) نشـان داد کـه تغییـر دیدگاه هـای اقتصــادی از بخــش کشــاورزی بــه صنعــت و خدمــات و بــه عبارتــی ، تحــولات اقتصــادی و اجتماعــی منبعــث از فصلنامه روستا و توسعه پایدار فضا Quarterly Journal of Village and Space Sustainable Development دوره سوم ، شماره دوم ، پیاپی دهم ، تابستان ١٤٠١، ص ١٣٩-١٢١ فصلنامــــه روسـتا و Summer 2022, Vol. 3, No. 2, Serial Number 10, pp 121-139 توسـعه پایـدارفضـا تغییـر مناسـبات شـهر و روسـتا به صـورت مجموعـه ای مرتبـط بـا یکدیگـر در تغییـرات کاربـری اراضـی روسـتاهای موردمطالعــه مؤثــر بوده انــد.
کریمــی (١٣٩٣) در پژوهشــی تحــت عنــوان «پایــش ، ارزیابــی و پیش بینــی رونــد تغییــرات مکانــی کاربــری اراضــی بـا اسـتفاده از مـدل زنجیـره ای مارکـوف (مطالعـه مـوردی : دشـت بسـطاق - خراسـان جنوبـی )» بـا اسـتفاده از تصاویـر ســنجیده هــای (١٣٩٣)OLI – (١٣٨١)ETM - (١٣٦٦)MSS) به پیش بینــی کاربــری اراضــی ســال ١٤٠٣ پرداخــت ؛ فصلنامه روستا و توسعه پایدار فضا Quarterly Journal of Village and Space Sustainable Development دوره سوم ، شماره دوم ، پیاپی دهم ، تابستان ١٤٠١، ص ١٣٩-١٢١ فصلنامــــه روسـتا و Summer 2022, Vol. 3, No. 2, Serial Number 10, pp 121-139 توسـعه پایـدارفضـا نتایــج حاصــل از پیش بینــی تغییــرات در فاصلــه زمانــی ١٤٠٣-١٣٩٣، نشــان می دهــد کــه طــی ایــن دوره احتمــال مـی رود ٩٨ درصـد اراضـی مسـکونی ، ٨٨ درصـد اراضـی فاقـد پوشـش ، ٧٧ درصـد اراضـی شـور، ٤٥ درصـد اراضـی مرتعـی و ٣٧ درصـد اراضـی کشـاورزی بـدون تغییـر باقـی خواهنـد مانـد.