خلاصة:
جمشید جمشیدیان (ارباب جمشید)، اولین نماینده ی زرتشتیان در مجلس شورای ملی، تاجر و صراف بزرگ اواخر قاجار بود. وی کار خود را با کارگری در بزازی شروع کرد و بهتدریج صراف بزرگ و ثروتمند عصر خود شد. تجارتخانه جمشیدیان در اکثر شهرهای بزرگ ایران و کشورهای مختلف شعبه داشت. بهدلیل وسعت فعالیت صرافی جمشیدیان، به بانک جمشیدی هم مشهور بود. جمشیدیان نقش عمدهای در مبادلات داخلی و بین المللی اعتباری و مالی ایران ایفا کرد. منافع عمده حاصل از این حجم وسیع مبادلات تجاری و صرافی، به سرمایه گذاری جمشیدیان در عرصه املاک و مستغلات در تهران و سایر شهرها، بالغ بر 37 آبادی در سراسر ایران انجامید. از آن جمله، املاک جمشیدیان در روستاهای سلامی و سده بود. مقاله حاضر، با هدف تحلیل و تبیین نحوه مالکیت دو منطقه ی سلامی و سده توسط ارباب جمشید و پس از آن، بر آن است به چگونگی مالکیت و مسایل مالیاتی و نحوه ی اخذ مالیات دو منطقه مذکور پاسخ دهد. اسناد منتشر نشده خانواده جمشیدیان و اسناد آرشیو ملی ایران، منابع اصلی این مقاله را تشکیل میدهد که در چارچوب سندپژوهی و با بهرهگیری از روش تحقیق اسنادی با شیوه توصیفی- تحلیلی پس از استنساخ، مطالعه اسناد و با توجه به خلا مطالعاتی موجود، تلاش شده به سوالات فوق پاسخ داده شود. دستاورد پژوهش حاکی از این است که: منافع اقتصادی مترتب بر منطقه، ارزش ملکی و محصول آوری آن را دو چندان کرده و تاجر و صراف بزرگی چون ارباب جمشید را مشتاق به سرمایه گذاری و مالکیت اراضی سلامی و سده نموده است. این در حالی بود که تعیین، دریافت و پیگیری مالیات منطقه مغشوش و تابع شرایط اقلیمی و بسته به تصمیم حاکمان و مباشران بود. ضمن این که تحولات و سیر قوانین مالیات بردرآمد، نامنظم و بعضا سیر قهقرایی طی کرده است.
Jamshid Jamshidian (Arbab Jamshid), the first Zoroastrian representative in the National Assembly, was a great merchant and money changer of the late Qajar period. He began his career as a laborer in the sewing industry and gradually became the great and wealthy money changer of his time. Jamshidian's trading house had branches in most of the big cities of Iran and different countries. Due to the size of the Jamshidian exchange activity, it was also known as JamshidiBankJamshidian played a major role in Iran's domestic and global credit and financial exchanges. The huge profits from this large volume of trade and exchange exchanges led to Jamshidian's investment in real estate in Tehran and other cities, amounting to 37 settlements throughout Iran. Among them, Jamshidian's property was in the villages of Salami and Sedeh.The present articleaimsto analyze and explain the ownership of the two regions of Salami and Sedeh by Arbab Jamshid and after that, tries to answer the question of ownership and tax issues and how to receive taxes in the two mentioned regions.The result of the research indicates that the economic benefits of the region have doubled the value of the property and its productivity, and have made merchants and large money-changers such as Arbab Jamshid eager to invest and own lands in Salami and Sedeh.These decisions took place while the assessment, collection, and follow-up of taxes in the region were disarranged and subject to climatic conditions, depending on the decisions of the rulers and administrators. At the same time, the evolution of tax laws had been irregular and sometimes regressive.
ملخص الجهاز:
از جمله املاکی که مصدر مکاتبات متعدد میان نهادهای تصمیمگیر و مالیه بود، روستاهای سلامی و سده در خراسان بودند که در زمره املاک تجارتخانه جمشیدیان قرار داشتند و بر اساس میزان درآمد آنها، "مدد معاش" اربابجمشید پرداخت میشد (ساکما، سند شماره 240023865 و 240026233).
مصداق این نظر، نامه اربابجمشید به ریاست کل مالیات مستقیم است که در آن مقدار مالیات چند روستا از جمله سلامی و سده در خراسان را درخواست کردهاست: «که سابقاً ملک حقیر بوده در باب تعیین مالیات آن دو نقطه تقاضا کرده بودم و گویا تعیین و معلوم شده است، متمنی هستم صورت آن را به حقیر مرحمت فرمایید» (ساکما، سند شماره 175/240023865).
سلامی و سده دارای اراضی حاصلخیز و وضعیت و موقعیت مرغوبی است که در صورت مزید توجه مالک و داشتن آب، استعداد پرداخت مقدار تعیینشده را خواهد داشت» (ساکما، سند شماره 23/ 240023865) و البته راههایی برای تأمین آب پیشنهاد میدهد که لازمه آن صرف هزینه زیاد بود که در زمان مورد نظر، منطقه فاقد چنین بودجهای بودهاست.
در مرداد 1300 پیشنهاد مذکور بهموجب حکم شماره 11676 تصویب و اجازه داده میشود مالیات املاک مذکور از سال 1298، سالی که قوامالسلطنه ارباب بلوک خواف شده است، به بعد به قرار ذیل دریافت شود: قریه سلامی 200000 قران، قریه سده 120000 قران» (ساکما، سند شماره 52/240023865).
در تیرماه 1302 اداره مالیه خراسان گزارشی ارسال داشته و نوشته است که قرای مذکور استعداد پرداخت تمام مالیات تعیینشده را دارند؛ چنانکه اربابجمشید مالک قبل قریه سلامی، آنجا را از قرار سالی 6700 تومان اجاره داده بود و در سال 1297ش.