خلاصة:
مساله وجود رابط هر چند از قدیم الایام در آثار فلاسفه مطرح بوده است
به گونهای که بابررسی کهنترین آثار فلسفی و کلامی» به وضوح دغدغه
تقسیم موجود به مستقل و رابط و کیفیت و خواص موجود غیر مستقل
مشاهده میشودء اما هیچ گاه به عنوان یک مبحث مستقل و مساله مجزا
به آن پرداخته نشده است. تا اینکه این مساله در حکمت صدرایی جایگاه
ویژهای یافت و ملاصدرا اولین کسی بود که در اسفار فصلی مستقل را به
این مساله اختصاص داد منتهی در این فصل نیز به توضیح حقیقت وجود
رابط و براهین اثبات آن پرداخته نشده است و صرفا به تفاوت وجود رابط
و رابطی اشاره شده است. طرح این مساله به صورت مستقل و توجه همه
جانبه به اهمیت و اثرگذاری وجود رابط از نوآوریهای علامه طباطبایی
است. از نظر علامه طباطبایی مساله وجود رابط یکی از مهمترین بخش
های تفکر فلسفی ملاصدرا و از شاخصههای ممتاز نظام تفکری خود ایشان
است. تبیین صحیح مباحث مختلفی در فلسفه اسلامی وابسته به درک
صحیح وجود رابط است مباحثی مانند قاعده فرعیه. مقولات نسبیه» ترکیب
مقولات» معقول ثاانی» اتحاد ماده و صورت» استعداد و امکان استعدادی حرکت. اتحاد عاقل و معقول و مباحث دیگری که بدون قائل شده به
وجود رابط نمیتوان تصویر صحیحی از آنها ارائه نمود. در این مقاله ابتدا
حقیقت وجود رابط و به عبارتی چیستی آن تبیین میگردد سپس به براهین
اثبات وجود آن پرداخته میشود بعد از آن به خواص و آثار آن اشاره میشود
در مرحله آخر اشکال و ادله منکرین وجود رابط بیان شده و به آنها پاسخ
داده میشود.
ملخص الجهاز:
موجودات فی نفسه اگرچه ممکن است در خارج، برخی به صورت استقلالی (مانند انسان و فرس) تحقق یابند و برخی دیگر برای تحقق نیازمند موضوعی باشند (مانند ضِحک)؛ ولی همیشه در ذهن دارای ماهیت و استقلال هستند؛ برخلاف وجود رابط که حتّی در ذهن نیز به صورت استقلالی تحقق ندارد و در ضمن موجودات مستقلی که بین آن ها ارتباط ایجاد کرده است محقق می گردد و با قطع نظر از اطراف هیچ گونه تحققی در ذهن یا خارج ندارد.
خلاصه اشکال با دریافتی از استدلال علامه طباطبایی بر ثبوت عینی ربط طرفینی است 1 که اگرچه ماهیت جوهر و عرض در ذهن مستقل است و هنگامی که می گوییم: الانسان ضاحک حمل صورت گرفته است و در ذهن این دو ماهیت با یکدیگر متحد شده اند؛ ولی اعراض در خارج وجود لغیره دارند؛ لذا غیر مستقل هستند و اقتضای آن ها ارتباط و اتصال است.
» (مصباح یزدی،1366، 1، 254) همچنین ایشان در کتاب تعلیقه بر نهایه به خلط ذهن و خارج اشاره میکنند و بعد از ذکر خلاصه استدلال علامه تقسیم وجود به رابط و مستقل را از باب خلط مفاهیم منطقی و فلسفی میدانند چرا که به اعتقاد ایشان آنچه با بداهت قابل اثبات است وجود رابط در حمل و در ذهن است و برهانی برای اثبات خارجیت آن در میان نیست و برهان استفاده شده در متن علامه از رابط در حمل برای اثبات خارجیت آن بهره برده که این استدلال هم با توجه به بیان فوق مصون از خطا نیست و نهایت چیزی که ازآن برداشت میشود اتحاد مصداق موضوع و محمول است واین مطلب وجود ربط در خارج را اثبات نمیکند.