خلاصة:
این مقاله به بررسی «آیینة یوسفی» یا «مرآت المحبوب» میپردازد که منظومهای پیرامون داستان یوسف و زلیخا، اثر طبع شیخ محمّدجعفر فاخری فسایی (1349-1290 هـ. ش) است. در بررسی اوّلیه، داستان از زبان فاخری فسایی بیان، و اثر پذیری آن از روایت قرآن مقایسه میشود. در بررسی دوم، روایت فاخری با روایت تورات مقایسه میگردد. در پایان به کمک رسم جدول، نقاط مشترک محتوایی داستان اعمّ از اصلی و فرعی، همراه با جزئیات مشخّص میگردد. دستاورد تحقیق نشانگر شباهت 70 درصدی محتوایی منظومۀ فاخری فسایی با قرآن و شباهت 45 درصدی محتوایی آن با تورات است. همچنین این منظومه، از نظر محتوایی، در 40 مورد بررسی شده که با قرآن 5/12 درصد و با تورات 55 درصد تفاوت دارد. برای رسیدن به این نتیجه از 40 مورد بررسی شده از وقایع مطرح شده و حوادث کلّی و جزئی داستان، درصدگیری به عمل آمده است. روش تحقیق به صورت کتابخانهای و فیش برداری و توصیفی- تحلیلی است.
ملخص الجهاز:
یوسف در زندان با ساقی و مطبخی شاه آشنا میشود و خواب آن دو را تعبیر میکند سه روز بعد ساقی شاه آزاد میشود و یوسف به او میگوید مرا نزد شاه از یاد مبر پیک وحی به سوی یوسف میآید و میگوید چرا خدا را از یاد بردی و از بندة خدا تقاضا کردی؟ برای این فراموشی و تقاضا از بنده به جای خدا، باید مدّتی دیگر در زندان باشی (سه تا نه سال): {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در آیات (۳۴-۳۳) ماجرای زندانی شدن یوسف است که او خطاب به خداوند می گوید خدایا زندان را انتخاب کردم.
3-4- رفتن یوسف با برادران: در ماجرای رفتن یوسف با برادران، در قرآن و نظم فاخری تقاضای برادران و نقشه از پیش طراحی شده وجود دارد (آیة۸تا۱۴یوسف)، امّا در تورات روایت دیگری است که یعقوب، یوسف را میفرستد و میگوید برادرانت مشغول چوپانی هستند، تو هم نزد آنها برو و از سلامتی آنها و گله، برایم خبر بیاور.
(همان، آیة 35: 73) و در روایت فاخری میگوید: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 3-8- توطئۀ زلیخا: ماجرای پاره شدن پیراهن یوسف در قرآن ذکر شده (آیة ۱۹یوسف) و فاخری هم از آن سخن میگوید، امّا در تورات از پاره شدن پیراهن، مطلبي گفته نشده بلکه میگوید جامهاش را در دست او گذاشت و فرارکرد.
۳- سرزنش یعقوب به یوسف در مورد خواب دوم (سجدة خورشید و ماه و یازده ستاره): در روایتهای قرآن و فاخری ذکر نشده، امّا در تورات ذکر شده که یعقوب برای دیدن این خواب، یوسف را سرزنش میکند.