خلاصة:
قتل تیمورتاش یکی از پیچیدهترین قتلهای سیاسی تاریخ معاصر ایران است که محققان تاکنون» به
بل تارسابی منارع نتوانستنه جوابی کامل به آن بدهند. نظریات موجود ذرباره سقوط وقتل تیمورتاش با
نباید فراتر از فرضیههایی دانست که پژوهشگران از لابه لای اسناد و مدارک موجود توانسته اند ارائه نمایند.
اتهام جاسوسی تیمورتاش, که قبلا هم به نحوی مطرح بود و این اواخر توسط یکی از ماموران امنیتی
روسیه به صراحت مطرح گردید. عاملی است که معمای سقوط وی را بیشاز پیش پیچیده می سازد. در
پژوهش آخیرء پساز ذکر نمونههایی از نظریات موجود درباره سقوط تیمورتاش» این موضوع را با تکیه بر
اتهام جاسوسی وی مورد بررسی قرار خواهیم
ملخص الجهاز:
برابر اين نظريه رضاشاه که با لغو يک جانبه قرارداد دارسي مشکلات ناشي از آن را احساس کرده بود و نظر به اينکه تيمورتاش قبلا با نمايندگان شرکت نفت به توافق هايي رسيده بود، لذا شاه براي شانه خالي کردن از تعهدات تيمورتاش و هم اعاده حيثيت خويش که با گذشت احتمالي در قضيه نفت در خطر قرارمي گرفت ، وزير دربار را سپر بلاي اين اشتباه خودش کرد: بررسي دقيق تر وقايعي که پس از اين اقدام (لغو امتيازنامه دارسي) پيش آمد ارتباط اين دو مسئله (لغو امتياز و عواقب ناشي از آن ) را تا حدودي روشن مي کند.
» ٢٦ آقابکف سپس از پول زيادي که براي کشتن باژانف در اين هنگام به زاهدان فرستاده شد صحبت مي کند و مي گويد به دليل تلاش نسنجيده جاسوسان شوروي ، پليس ايران از اين که فراريان کشته شوند بيمناک شده بود و بدون درنگ آنها را به سوي مرز هندوستان روانه کرد که ازآنجا هم روانه اروپا شدند.
با وجود اين در گلايه هاي سفارت انگليس و اظهارات نماينده جاسوسي شوروي نقطه مشترکي به چشم مي خورد: تيمورتاش به چه دليلي ناچار به پخش آن شايعات درباره انگليسي ها بود؟ اتهام جاسوسي تيمورتاش در اسناد و منابع ديگر مطلبي که در اينجا مهم به نظر مي رسد اين است که هيچ نويسنده داخلي و تا جايي که توانايي اين پژوهش بود، نويسندگان خارجي که قبل از سال ١٩٨٣ (سال انتشار خاطرات باژانف ) درباره تيمورتاش و يا روابط ايران و غرب حرف زدند، به اتهامي که باژانف به تيمورتاش وارد کرده اشاره اي ندارند.