خلاصة:
در مکتب تشیّع، امامت، از اصول بنیادین و اعتقادی به شمار می‌رود. در طول تاریخ اسلام، علما و اندیشمندان بزرگ شیعه کوشیده‌اند تا ابواب و ابعاد گستردة این محور عقیدتی را اثبات وتبیین نمایند. در همین راستا، منصور براعتی، اندیشمند و مفسّرشیعی معاصر با تألیف لطایف تفسیری قرآن و توجه ویژه به مبحث امام‌شناسی تلاش نموده تا سیمایی روشن از آن ارائه بدهد. نگارندگان این نوشتار برآن هستند تا به شیوة توصیفی و تحلیلی به این سؤال بنیادی پاسخ دهند که مؤلفه‌های اندیشة براعتی در معرفی و ارائة نسخه‌ای همگون یا جدید در امام شناسی چیست؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد براعتی در وجوه تشابه با سایر اندیشمندان شیعه، امام را قرآن ناطق می‌داند و ارتباط با امام در اندیشة او، ارتباط با قرآن تلقی میشود. اما مقام شناخت امام در اندیشة او، شهودی است نه حصولی و برای تکوّن آن، طهارت درونی لازم است. براعتی معتقد است خداوند با واسطه در تجلی است و واسطة اصلی و مهم، وجود امام است. اگرحجّت الهی نباشد، زمین به خاطر گناه آدمیان، سخط میکند؛ زمانی که آخرین حجت الهی گامش را از زمین برداشت، عالم به‌هم خواهد خورد و تجلی خداوند بلاواسط شده و قیامت آغاز میشود. از طرفی دیگر، در نظرگاه براعتی، مصداق اتمّ انسان کامل در وجود انبیای الهی و امامان معصوم تجلی مییابد؛ زیرا پیامبر به مثابة صادر اول و امامان تحت زعامت این مخلوقِ اول و منشعب از نور علوی او، دلیل خلقت تمامی عالم و موجودات قلمداد میشوند.
ملخص الجهاز:
از طرفی دیگر، در نظرگاه براعتی، مصداق اتمّ انسان کامل در وجود انبیای الهی و امامان معصوم تجلی مییابد؛ زیرا پیامبر به مثابۀ صادر اول و امامان تحت زعامت این مخلوقِ اول و منشعب از نور علوی او، دلیل خلقت تمامی عالم و موجودات قلمداد میشوند.
از این رو توجه به مقام امام در قالب انسان کامل و معرفی او، نسخه ای جدید از یک ایدة مشترک بین علما و عرفای شیعه درعصرحاضر است که توسط اندیشمند شیعی قرن حاضر، منصور براعتی عرضه میشود.
در این نوشتار، نگارندگان برآنند که علاوه بر ذکر ملزومات ورود به بحث امام شناسی، از قبیل تبارشناسی اصطلاح ولایت یا ولی و امام ، آرای براعتی را پیرامون امام در قالب قرآن ناطق ، تأثیر ارتباط انسان با امام و نیاز به او، شناخت واقعی امام ، شروط استفاده از امام ، وجود ضروری امام و نیز امام در قالب انسان کامل را بررسی و نتایج حاصل از این تحقیق را عرضه نمایند.
(براعتی، ١٣٩٦الف : ١١) تأثیر ارتباط انسان با امام و نیاز به او براعتی بر این باور است که انسان در اثر ارتباط با حجتِ الهی که قرآن ناطق است ، این قدرت را پیدا میکند که بتواند به کل عوالم که مال اوست درآنِ واحد سر بزند.
(براعتی، ١٣٩٦ج : ٥٤) براعتی در دیگر اثر خود به نام «انسان در قرآن » بر آن است که چون امامان ، موجودات ملکوتی هستند و با جان انسان ها در ارتباط اند و هیچکس نمیتواند سد راه این ارتباط شود، بنابراین اگر کسی استفاده نکرد، خودش نخواست که استفاده بکند.
(
, 
, 
)
