خلاصة:
مجموعه شعر راز نیمشب محمد مقدم، نخستین مجموعه از سه مجموعه شعری است که او در دوران کوتاه شاعری خود منتشر کرد. این مجموعه شعر از حیث نوع سطرسازی و پایان‌بندی مصراع‌ها و سطرهای اشعار در تاریخ تحول شعر آزاد فارسی دارای اهمیت بسیار است. پرویز ناتل خانلری درباره مجموعه شعر راز نیمشب معتقد بود که شعر آزاد او متأثر از اشعار بنیان‌گزار شعر آزاد انگلیسی والت ویتمن، شاعر آمریکایی سده نوزدهم، است. حال آنکه یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که مقدم در اشعار راز نیمشب بیشتر متأثر از آموزه‌های شاعران آزادسرای انگلیسی در سه دهه نخست سده بیستم است و نوع سطرسازی‌های او در شعر شباهتی با سطرهای والت ویتمن ندارد. کوشش‌های پیش از این مجموعه در ساختمان مصراع اغلب در حدود مصراع‌سازی شعر سنتی فارسی قرار می‌گیرد و تجربه‌های مقدم به-ویژه در این مجموعه راهی را پیش پای شاعران شعر آزاد فارسی قرار داد که هم در شعر آزاد منثور در خور توجه است و هم در شعر آزاد نیمایی. تاکنون محققان بر اهمیت شعر آزاد منثور مقدم بیشتر توجه داشته‌اند و در نظر آنها اشعار موزون یا نیمه‌موزون او در حکم اشعار منثور به شمار آمده‌است. شعر آزاد مقدم پیش از این سابقه‌ای در خور توجه برای کوتاهی و بلندی مصراع شعر فارسی و نیز موسیقی شعر منثور احمد شاملو در نظر گرفته شده‌است. اما در این مقاله برای نخستین بار بر قطعات موزون این مجموعه و اهمیت آن در شکل‌گیری شعر آزاد موزون تمرکز شده‌است. ساختن سطرهایی که وزن در هر یک از آنها به نوعی متفاوت از دیگری است شعر مقدم را به ویژگی چندوزنی متصف کرده‌است و این آزمایش‌ها پس از او در میان شاعران مختلف انواع شعر آزاد به گونه‌های متنوعی پی‌گرفته شده‌است. در برخی از اشعار موزون مقدم سطرسازی‌هایی به چشم می‌خورد که با پیشنهادهای عروضی نیما در پایان-بندی مصراع مطابقت بسیار دارد و از این رو شعر او را باید از منابع مهم نیما در رسیدن به قالب ابداعی وی به شمار آورد.
The Secret of Midnight, consisting of 16 poems, is the first collection of poetry that Mohammad-e Moghaddam published in short-term period of his career as poet. With respect to lineation and ending the line, the collection is significant experience in Persian free verse history. Being strongly influenced by English modernist poets in the early decades of twentieth century, Moghaddam experienced some types of lineation in his poems which was without precedent in Persian poetry. All of the efforts to make lineation in poetry before him mostly was restricted to the traditional methods, but his venture in the collection introduced new way to the next generations of free verse poets. Making lines with applying different kinds of meters entailed some of Moghaddam's poems involving diversity of meters at the same poem and this method was kept by other free verse poets among some of the following modernist poets as creative technique. The manner of ending the line in some Moghaddam's poems according to Nima Yushidj, before publishing Nima's works is the unknown aspect of The Secret of Midnight. .
ملخص الجهاز:
اپزراوشيزعارناتبل نيادخگانذلاريشعدررباآرزاةدمانجگلميوسعه ي،شوعالرت رزوينتيممن ب شامععرتقادربيوکدايکيه سشدعر نوزدهم ، است ؛ حال آنکه يافته هاي اين مقاله نشان ميدهد مقدم در اشعار راز نيمشب بيشتر متأثر از آموزه هاي شاعران آزادسراي انگليسي در سه دهۀ نخست سدة بيستم است و نوع مصراع بنديهاي او در شعر، شباهتي با مصراع هاي والت ويتمن ندارد.
ساختن مصراع هايي که وزن در هر يک از آن ها متفاوت از ديگري است ، شعر مقدم را به ويژگي چندوزني متصف کرده و اين آزمايش ها پس از او در ميان شاعران مختلف انواع شعر آزاد به گونه هاي متنوعي پي گرفته شده است .
مقدمه محمد مقدم (١٢٨٧ـ١٣٧٥)، زبان شناس و استاد دانشگاه تهران و بنيادگذار رشتۀ زبان شناسي در ايران ، با سه مجموعۀ شعر دوران جواني، نام خود را در ميان پيشگامان شعر نو فارسي به ثبت رسانده است ؛ اين مجموعه هاي شعر عبارت اند از راز نيمشب (١٣١٣)، راهي چند بيرون از پرده (١٣١٣)، بانگ خروس (١٣١٣)، بازگشت به الموت (١٣١٤).
در اينجا ما براي رعايت اختصار، شعر کوتاه ديگري را از ويليامز به شاهد ميآوريم که ادمز (همان : ١٦٣) در بحث مشابهي دربارة مصراع بندي در شعر آزاد نقل کرده است : Among of green stiff old bright broken branch come white sweet May 1 again اين شعر ويليامز (١٩٥١: ٩٣) از اتفاق جزو شعرهايي است که پيش از سال ١٩٣٨ منتشر شده بود و بسيار محتمل است که مقدم در آزمايش خود در زبان فارسي، اگر نه حتما از اين شعر، بلکه از شيوه هايي از اين دست در مصراع بندي خود الهام گرفته باشد.
David Moody Cambridge University Press, New York Longenbach, James, , the Art of the Poetic Line, Graywolf, USA.
, The Cambridge Companion to Ezra Pound, Edited by Ira B.
(
, 
, 
)
