بررسی و تعیین اولویت های صادراتی محصول رب گوجه فرنگی ایران و مولفه های اثرگذار بر آن مقالة

نظریه‌های تجارت بین‌الملل بر اهمیت تخصصی شدن کشورها برای بهره‌گیری از شبکه جهانی تجارت و  فواید حاصل از آن تاکید دارند. توسعه صادرات بخش کشاورزی ایران می‌تواند افزون بر ارزآوری، نقش مهمی در تامین امنیت غذایی داشته باشد. یکی از رویکردهای بررسی توسعه صادرات، واکاوی ظرفیت‌های صادراتی ایران از مسیر مزیت نسبی و کارایی صادراتی و تخصصی شدن می‌‌باشد. از این‌رو در پژوهش پیش‌رو، به بررسی ساختار بازار، اولویت‌گذاری بازارهای هدف، وضعیت رقابت قیمتی و کیفیتی، مزیت نسبی و تجاری، بررسی کارایی بازارهای هدف صادراتی با استفاده از رویکرد الگوی جاذبه مرزی تصادفی، خوشه‌بندی بازارهای صادراتی، بررسی عوامل مؤثر بر صادرات رب گوجه فرنگی ایران در چارچوب الگوی جاذبه و بررسی عوامل مؤثر بر کارایی صادراتی رب گوجه فرنگی با استفاده از الگوی پانل پروبیت کسری در دوره زمانی 2020-2001 پرداخته شد. نتایج نشان داد که با وجود بالاتر بودن قیمت صادراتی رب گوجه فرنگی ایران نسبت به میانیگن قیمت جهانی، به دلیل کیفیت بالای این محصول، صادرات ایران از رقابت کیفیتی برخوردار است. بررسی وضعیت الگوی تخصصی شدن، بیانگر افزایشی بودن درجه تخصصی شدن صادرات رب گوجه فرنگی ایران است که در کنار افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی، افزایشی بودن کارایی صادراتی، وجود مزیت نسبی در طول دوره بررسی و رقابت کیفیتی، پیشنهاد می‌شود بازارهایی که بیشترین کارایی و مزیت را دارند (که در خوشه‌های 3و 4 قرار دارند)، در اولویت قرار گیرند. همچنین در کشورهای با کارایی صادراتی پایین‌تر با انجام مطالعات موردی دقیق به منظور شناخت کامل و جامع بازارهای هدف، فاصله بین ظرفیت صادراتی و مقدار واقعی صادرات جبران شود و هزینه نفوذ به بازارهای جدید، برای حفظ و تقویت کارایی بازارهایی که ایران موفق به حضور در آنها شده است، صرف شود.

International trade theories emphasize the importance of countries' specialization to take advantage of the global trade network and its benefits. Export development of Iran's agricultural sector can play an important role in providing food security and improving the level of resilience in addition to earning foreign currency. One of the approaches to examining export development is to examine Iran's export capacities from the perspective of relative advantage and export efficiency and specialization. In this study, we will examine the market structure, the ranking of target markets, the status of price and quality competition, the relative and commercial advantage, the efficiency of export target markets using the stochastic frontier analysis model, the clustering export markets, the influencing factors on Iran's tomato paste export in the framework of the gravity model, and export efficiency of tomato paste using the fractional probit panel model during 2001-2020. It should be noted that the data of 29 trading partners has been analyzed, which includes more than 99% of the export of this product. The results showed that Iran's tomato paste export price is higher than the average global price due to the high quality of this product. Examining the status of the specialization pattern shows that the degree of specialization of Iran's tomato paste export is increasing. Along with the increase of Iran's share in the world markets, the increase in export efficiency, the existence of relative advantage during the review period and quality competition, it is suggested that the markets (clusters 3 and 4) have the most efficiency and advantage be prioritized. Also it can be suggested that countries with lower export efficiency should compensate for the gap between export capacity and the actual value of exports by conducting detailed case studies to know the strengths and weaknesses, opportunities and threats ahead. Also, the cost of penetrating new markets should be spent to...

بررسی وضعیت الگوی تخصصی شدن ، بیانگر افزایشی بودن درجه تخصصی شدن صادرات رب گوجه فرنگی ایران است که در کنار افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی ، افزایشی بودن کارایی صادراتی، وجود مزیت نسبی در طول دوره بررسی و رقابت کیفیتی ، پیشنهاد می شود بازارهایی که بیشترین کارایی و مزیت را دارند (که در خوشه های ٣و ٤ قرار دارند)، در اولویت قرار گیرند. با توجه به آنکه از یک سو، یکی از راه های افزایش سرمایه گذاری ، ایجاد فضای مناسب کسب و کار، تسهیل صادرات و افزایش کارایی در بازارهای هدف بین المللی است (٢٠١٢ ,Tekin) و از سوی دیگر، جذب سرمایه گذاری صادرات محور و بهبود ترکیب کالاهای صادراتی بر مبنای مزیت نسبی، افزایش کارایی تجاری را در پی دارد، چنانچه تجارت از ظرفیت و توان واقعی فاصله داشته باشد، بازدارنده ای بسیار مهم در راه رسیدن به هدف رشد اقتصادی و اهداف زیر مجموعه آن خواهد بود (٢٠١٧ ,Doan and Xing). نمودار (١) روند صادرات رب گوجه فرنگی به جهان و مهم ترین کشورهای هدف صادراتی در طول دوره ٢٠٢٠-٢٠٠١ Chart (1) The trend of tomato paste exports to the world and the most important export target countries during the period of 2001-2020 (به تصویر صفحه رجوع شود) (به تصویر صفحه رجوع شود) نظر به اهمیت صادرات غیر نفتی و تنوع محصولات و بازارهای صادراتی، ضرورت دارد وضعیت صادرات رب گوجه فرنگی مورد بررسی قرار گیرد و به این پرسش که ایران چه میزان از ظرفیت های بازارهای هدف خود بهره برده است ، پاسخ داده شود.