خلاصة:
حق بر استفاده از فناوریهای نوین همواره یکی از حقوق اساسی بشر قلمداد شده است و اسناد حقوق بشری متعددی همانند اعلامیۀ اروپایی حقوق دیجیتال و اصول برای دهۀ دیجیتال و میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر این مهم صحه گذاشتهاند. از جملۀ این فناوریهای نوین، فناوری هوش مصنوعی است که در نسلهای چندگانۀ حقوق بشر تأثیرات فراگیری داشته و یکی از کارکردهای آن بهکارگیری این هوش در فرایند دادرسی قضایی است. در پژوهش پیشرو، صورتهای بهکارگیری هوش مصنوعی در فرایند دادرسی قضایی و اصول و بایستههای آن را با روش تحقیق تحلیلی توصیفی و استفاده از ابزار کتابخانهای بررسی شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که به صورت ابزار پیشگیری، ابزار تصمیمسازی (دستیار قاضی) و ابزار تصمیمگیری (قاضی مستقل) در فرایند دادرسی بهکار گرفته شود و چنانچه در الگوریتم طراحیشده برای هوش مصنوعی اصولی مانند حاکمیت قانون، برابری و عدمتبعیض، استقلال و بیطرفی و شفافیت نهادینه شود و این الگوریتم را منصفانه گرداند، بهرهگیری از آن به دادرسی منصفانه خواهد انجامید.
The right to use new technologies is one of the fundamental rights and several legal documents from the European Declaration of Digital Rights and the principles of the Digital Decade and the International Covenant on Economic, Social and Cultural Human Rights. Among these new technologies is artificial intelligence technology, which has had a pervasive impact on multiple generations of human rights, and one of its functions is to use this intelligence in the process of judicial proceedings. The current research has investigated the different forms of using artificial intelligence in the process of judicial proceedings and its principles and requirements with the descriptive analytical research method and the use of library tools. The results of this research indicate that artificial intelligence can be used as practical tools, tools (assistant judge) and decision-making tools (independent judge) in the judicial process, and the change in the algorithm designed for artificial artificial tools such as law is equality. And non-discrimination, independence and impartiality and institutional transparency and make this algorithm fair, artificial intelligence can achieve a fair trial.
ملخص الجهاز:
کارکردها و بايسته هاي هوش مصنوعي از منظر دادرسي منصفانه سيد محمدمهدي مصطفوي اردبيلي ۱، مصطفي تقي زاده انصاري ۲، سمانه رحمتي فر ١ پژوهشگر دورٔە دکتري حقوق بين الملل عمومي ، واحد تهران شمال ، دانشگاه آزاد اسلامي ، تهران ، ايران ٢ استاديار گروه حقوق بين الملل ، واحد تهران شمال ، دانشگاه آزاد اسلامي ، تهران ، ايران ٣ استاديار گروه حقوق ، دانشکدٔە علوم انساني ، واحد همدان ، دانشگاه آزاد اسلامي ، همدان ، ايران اطلاعات مقاله مقالۀ پژوهشي تاريخ دريافت : ۱۴۰۱/۶/۵ تاريخ پذيرش : ۱۴۰۱/۸/۱۰ چکيده حق بر استفاده از فناوري هاي نوين همواره يکي از حقوق اساسي بشر قلمداد شده است و اسناد حقوق بشري متعددي همانند اعلاميۀ اروپايي حقوق ديجيتال و اصول براي دهۀ ديجيتال و ميثاق بين المللي حقوق اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي بر اين مهم صحه گذاشته اند.
نتايج اين پژوهش حاکي از آن است که هوش مصنوعي اين قابليت را دارد که به صورت ابزار پيشگيري ، ابزار تصميم سازي (دستيار قاضي ) و ابزار تصميم گيري (قاضي مستقل ) در فرايند دادرسي به کار گرفته شود و چنانچه در الگوريتم طراحي شده براي هوش مصنوعي اصولي مانند حاکميت قانون ، برابري و عدم تبعيض ، استقلال و بي طرفي و شفافيت نهادينه شود و اين الگوريتم را منصفانه گرداند، بهره گيري از آن به دادرسي منصفانه خواهد انجاميد.
European Declaration on Digital Rights and Principles for the Digital Decade ٤٩ دادرسي موضوع را به دادگاه هاي حقوقي، کيفري، حقوق بشري منطقه اي و بين المللي احاله داده و معتقد است اين دادگاه ها هستند که بايد سازوکار بهره برداري از فناوري هوش مصنوعي را در فرايند دادرسي مهيا سازند و هيچ راهکار عملي براي نيل به هدف دادرسي منصفانه ارائه نداده است (١٠٨-١٠٧.