خلاصة:
موضوع رؤیت خدا از قدیمیترین مباحث کلامی است که همواره مورد توجه ادیان و مکاتب فکری بشر بوده است. در اسلام نیز اشاعره به عنوان بزرگترین فرقه ی کلامی اهل سنت، دیدگاه خاصی دراین خصوص دارند و رؤیت خدا با چشم را در دنیا محال ولی در آخرت جائز می دانند در مقابل امامیه و از جمله علامه حلی با نقد این نظریه و با بررسی ابعاد مختلف آن، با استفاده از آموزه های فلسفی و عرفانی این امر را ناممکن می داند. در عصر ما علامه طباطبائی نیز دقیقترین تحلیل را در مسئله رؤیت با تکیه بر فطرت الهی انسان و رفع حجب و موضوع شهود ارائه نموده است. در این مقاله که از نوع استنادی و روش آن، تحلیل و تبیین محتوا از نوع مقایسهای است، برای اولین بار دیدگاه علامه حلی که در این باب مستدل بحث نموده و حجم بسیاری از آثارش را به خود اختصاص داده در مقابل با دیدگاه اشاعره را مورد بررسی قرار می دهد. سپس به بررسی مقایسه آرای متکلم قرن یازدهم (علامه حلی) با مفسر قرن پانزدهمی (علامه طباطبایی) می پردازد که بیانگر سیر تطور نگاه کلامی فلسفی و تفسیری طی این چهار قرن می باشد.
ملخص الجهاز:
نوآوري مقاله مربوط به بررسـي ديـدگاه علامه حلي متفکر بزرگ شيعي که بيشترين نوشته درپاسخ به نقـد و تصـحيح آراي در بـاب رؤيت خداوند را دارد, براي اولين بار ميپردازد اين مقاله درصـدد پاسـخ بـه ايـن سـوالات است که اولا:اشاعره با چه تحليلي و با تکيه بر کدام آيات قران رؤيت خدا بـا چشـم سـر را در قيامت اثبات نمودند؟ ثانيا علامه حلي بعنـوان مـتکلم قـرن ١١و علامـه طباطبـايي بعنـوان فيلسوف قرن ١٥در خصوص ادله قرآني اشاعره چه نظري دارند وجـه اشـتراک و افتـراق در کجاست ؟ ثالثا: آراي دو انديشمند شيعي در نقد ديدگاه اشاعره از چه ويژگيهائي برخوردار است و کدام يک را ميتوان پاسـخي قـاطع و مسـتند بـر ادلـه قرانـي اشـاعره در بـاب رؤيـت دانست ؟ مفهوم شناسي و تبيين اصطلاحات ١.
علاوه بر عدم وجود مانع عقلي، دلايل نقلي نيز بر اين موضوع وجود دارد (اشعري، ١٤١٤ق ، ١٣) و لذا از ديدگاه ابوالحسن اشعري خداوند درروز قيامـت چهره خدا ميتواند مثل ماه شب چهارده بر بندگانش منکشـف شود(اشـعري، ١٤١٤ق ، ١٣- ١٦) و حتي صداي خداوند نيز در روز قيامت قابل شـنيدن اسـت (فخـر رازي، ١٤٠٥ق ، ٢٣، ذيل آيه ١٠٣، انعام ) اشعري رؤيت خدا را دردو کتاب خويش با عنوان الابانه و اللمع مورد بحث قـرار داده است به دليل اهميت مسئله رؤيت بحث کلامي کتـاب الابانـه را بـا رؤيـت خـدا در آخـرت شـروع کـرده و بـا آن کـه کتـابي مختصـر نگاشـت ولـي دو فصـل از آن را بـه ايـن مسـئله اختصاص داده است .