خلاصة:
هدف این پژوهش، بررسی الگوهای فرارفت دمای لایههای سطحی در روزهای همراه با رخداد گرماهای فرین ایران میباشد. برای انجام این کار، از پایگاه داده اسفزاری که بر پایه دادههای میانگین دمای روزانه 663 ایستگاه همدید و اقلیمی کشور از 1/1/1340 تا 11/10/1383 تهیه شده است، استفاده شد. دادههای دما، مؤلفه باد نصف النهاری و مؤلفه باد مداری، ارتفاع ژئوپتانسیل و فشار تراز دریا نیز در همین بازه زمانی در تلاقیهای 5/2 درجه از مجموعه دادههای بازسازی شده پایگاه NCEP/NCAR فراهم گردید. ابتدا با استفاده از نمایه انحراف بهنجار شده دما (NTD) روزهای همراه با گرمای فرین مشخص شد. سپس براساس بزرگی و گستره رویدادها، دادهها مرتب و 264 روز اول که نمایه انحراف بهنجار شده دما بیش از 2 درجه سانتیگراد بود ()، بهعنوان نمونه گرمترین و فراگیرترین روزها انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. الگوهای فرارفت در 3 تراز 1000، 925 و 850 هکتوپاسکال نیز به همراه نقشههای انحراف بهنجار شدهی دمای ایران طی دوره مورد بررسی محاسبه و ترسیم شد. بررسی الگوی نقشهای فرارفت در هر 3 تراز گویای فرارفت گرم جنوبی و غربی به سوی ایران بود. پس از بررسیهای صورت گرفته بر روی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال، مقادیر فشار تراز دریا، نقشههای فرارفت دما و نقشههای ناهنجاری دمایی ایران در روزهای گرم فرین مشخص شد که قرارگیری کشور در زیر نیمه شرقی ناوه وهمینطور در زیر محور تاوه بالایی، گسترش پر فشار در سطح زمین ایران واستقرار کم فشار بر سطح زمین کشورهای غربی و جنوبی منجر به برقراری جریانات جنوبی و غربی و رویداد این پدیدههای فرین گرم بوده است.
The purpose of this study is to investigate the patterns of temperature subsidence of surface layers in the days associated with the occurrence of extremely warm temperatures in Iran. To do this, the Asfzari database was used which was prepared based on the mean daily temperature data of 663 synoptic and climatic stations of the country from begging from March 21st, 1961 ending on Jan 1st, 2004. Temperature data, meridional wind component and orbital component, geopotential height, and sea level pressure were also provided in the same time period at 2.5 ° intersections from the reconstructed data set of the NCEP / NCAR database. First, the days with extreme warm temperatures were determined using the normalized temperature deviation index (NTD). Then, based on the magnitude and area of the events, the data were sorted and the first 264 days, when the normalized deviation index was more than 2 ° C (), were selected as the sample of the warmest and most pervasive days. Advection patterns were calculated and plotted at 3 levels of 1000, 925, and 850 hPa along with normalized temperature deviation maps of Iran during the study period. The study of the advection map pattern in all 3 levels showed warm south and west advection towards Iran. After surveys on the geopotential altitude of 500 hPa, sea level pressure values, temperature subsidence maps, and temperature anomaly maps of Iran in the warm days of extremely warm temperatures, it was found that the country is located below the eastern half of the river and below the upper vorticity axis. High pressure on the ground of Iran and low pressure on the ground of western and southern countries has led to the establishment of southern and western currents and the occurrence of these extreme warm temperatures phenomena.
ملخص الجهاز:
بررسی همدید رویدادهای حدی گرم ایران در ارتباط با تغییر اقلیم بر پایه الگوهای فرارفت دما اشرف اسدی1* استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران تاریخ دریافت: 30/1/1400 ؛ تاریخ پذیرش: 14/2/1400 چکيده هدف اين پژوهش، بررسی الگوهای فرارفت دمای لایههای سطحی در روزهاي همراه با رخداد گرماهاي فرين ايران ميباشد.
پس از بررسیهاي صورت گرفته بر روی ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هکتوپاسکال، مقادير فشار تراز دريا، نقشههاي فرارفت دما و نقشههاي ناهنجاري دمايي ايران در روزهاي گرم فرين مشخص شد که قرارگيري کشور در زیر نیمه شرقی ناوه وهمینطور در زیر محور تاوه بالایی، گسترش پر فشار در سطح زمين ایران واستقرار کم فشار بر سطح زمین کشورهای غربی و جنوبی منجر به برقراري جريانات جنوبي و غربي و رويداد اين پديدههای فرین گرم بوده است.
تقريباً نزديک به 3 درصد گرماهاي فرين در 4 ماه گرم سال (تير تا شهريور) روي داده و بقيه آنها متعلق به نيمه سرد سال (97 درصد) است (شکل2)، بنابراین الگوهای فرارفت دما، مقاديرفشار تراز دريا، ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هکتوپاسکال و ميزان NTD ايران در 264 روز مورد نظر مورد بررسی قرار گرفت.
براي بررسی بهتر اين تراز علاوه بر تهيه الگوي گردشي کلي فرارفت دما به بررسي نقشههاي فرافت دما، مقادير فشار تراز دريا و ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هکتوپاسکال و نقشه NTD ايران در تک تک روزهاي مورد نظر پرداخته شد.
نتيجهگيري در این پژوهش جهت بررسی الگوهای فرارفت دما در زمان رویدادهای گرم فرین ایران، از پايگاه داده اسفزاري که بر پايه دادههاي ميانگين دماي روزانه 663 ايستگاه همديد و اقليمي کشور از 1/1/1340 تا11/10/1383 تهيه شده است، استفاده گردید.