ملخص الجهاز:
"کهنترین متن جغرافیای تاریخی ایران باستان دکتر اردشیر خدادایان عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی (به تصویر صفحه مراجعه شود) کتاب کم حجم«شهرستانهای ایران»که ترجمه و مفهوم امروزی آن«شهرهای ایران»است،از آثار مکتوب،ارزشمند و بهجامانده از عصر ساسانیان است.
هنریک ساموئل نیبرگ3،خاورشناس،دینشناس و پهلویدان برجسته سدهء بیستم میلادی در کتاب خود تحت عنوان "A Manual of Pahlavi" 4که در سال 1964 م در شهر ویسبادن5 آلمان در چاپخانه معروف اتوهارا سوتیس6به چاپ رسانده،به تشخیص خود و بنا به اقتضای خلأهای به وجود آمده،در متن اصلاحاتی کرده و اینگونه خلأها را در حد قابل توجه و عالمانه و درست پر کرده است تا پژوهشگران و مترجمان دچار سردرگمی و ابهام نشوند.
دارمستتر دربارهء یک شهبانوی ساسانی به نام شوشین دخت17 که همسر یهودی الاصل یزدگرد یکم،پادشاه ساسانی-که از سال 399 تا 420 میلادی زمامدار-بود به دو بند این نوشته اشاره کرده است.
نقد و بررسی انتقادی این متن توسط یک پارسی هندی به نام جاماسپ جی منوچهر جی جاماسپ آسانا به همراه برخی دیگر از متون پهلوی در سال 1897 میلادی در شهر بمبئی به چاپ رسیده است.
در ادامه،نمونههایی از آگاهیهایی را که در این متن دربارهء چگونگی ساخته و پرداخته شدن شهرهای ایران باستان آمده است، ذکر میکنیم: شهرستانهایی(شهرهایی)را که در روزگاران پیشین در کشور ایران(ایرانشهر)ساخته شده است،به تفکیک(جداجدا)ببینیم که کدام فرمانروا آنها را ساخته است: الف:در حاشیهء خراسان(خاوران-مشرق) 1.
این شهرستان به ویرانی گرایید و کیخسرو پور سیاوش این شهرستان را دوباره ساخت و آتش کرکوک را مستقر کرد و اردشیر پسر پاپک آن را به فرجام رساند."