ملخص الجهاز:
"در این ماجرا، (به تصویر صفحه مراجعه شود) در عصر حکومت ناصر الدین شاه،به مقصران سیاسی عمدتا تهمت با بیگری و فساد عقیده زده میشد؛ ولی مواردی هم دیده شده که از جمهوریطلب بودن به عنوان حربهای برای سرکوب مخالفان استفاده شده است.
ناصر الدین شاه از آشنایی ایرانیان با حکومتهای غیرمطلقه وحشت بسیار داشت؛بهطوری که مسافرت اتباع ایران به کشورهایی که دارای حکومت ملی بودند و بخصوص ممالک جمهوری ممنوع بود و معیر الممالک،داماد شاه برای رفتن به اروپا ابتدا به عتبات سفر کرد و از آن جا بهطور ناشناس به اروپا رفت و همین امر نیز باعث شد که مدتها مورد بیلطفی شاه قرار گیرد7.
ق به همدستی شخصی به نام سید حسن صاحب الزمانی از ماجرای کشته شدن شاه استفاده کرد و با توجه به اینکه میرزا احمد سخنران ماهری نیز بود،به مردم القا کرد که چون دیگر شاهی نمانده،اینک وقت جمهوری است و مردم باید به خود آیند و از فرصت استفاده کنند.
» ث:در درگیریهای قبل از انقلاب مشروطه،از لفظ جمهوریت،چه استفادههایی میشد؟ در سالهای اول حکومت مظفر الدین شاه به دنبال تشکیل انجمن معارف و تلاشهایی در جهت نوآوری در امر تعلیم و تربیت، به انجمن معارف از سوی مخالفان تهمت«جمهوری طلبی»و ضدیت در ماجرای عزل مسیو نوز،از قول مجد الاسلام،مدیر روزنامهء «ادب»ذکر شده است:اگرچه در خیال آقای طباطبایی،جمهوریت دولت ایران است،لکن با مقصود ما منافاتی ندارد؛چه ما اجزای قانون اسلام و تنظیم ادارهء دولت را خواهانیم و این در ضمن جمهوریت و مشروطیت هردو حاصل است.
17 ج:جمهوری گیلان در نهضت جنگل در جنبش میرزا کوچک و یارانش در جنگل،جمهوریت به عنوان شیوهء خاص حکومتی مطرح است و نه به عنوان حربهای در دست دولت برای سرکوب مخالفان."