ژرف ساخت لایۀ آوایی- معنایی در سورۀ مبارکۀ لقمان مقالة

نقش بی‌بدیل قرآن کریم در زندگی بشر، سبب شده است تا دانش آواشناسی، در راستای کشف لایه‌های به هم پیوستۀ معانی و مضامین نهفته در این کتاب مقدس، به کمک محققان علوم اسلامی بیاید و پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینۀ انسجام میان لایه‌های آوایی و معناشناسی آیات قرآن کریم، صورت پذیرد. در پژوهش حاضر، در راستای نیل به هدف مزبور، به واکاوی انسجام آوایی- معنایی در سورۀ لقمان پرداخته شد. روش به‌کار گرفته شده، توصیفی– تحلیلی بوده و از خلال مبانی نظری مطرح و تطبیق آن‌ها بر آیات مبارکه، برخی نتایج حاصل شد: ارتباط بین جنبه‌های صوتی و دلالی آیات سوره کاملا مشهود است و اصوات دقیقا در اقتضای معانی آیات به‌خدمت آمد‌ه‌اند. اصوات مجهور با بسامد 71%   و متوسط با بسامد 49% بیش‌ترین سهم را در القای معانی آیات داشته‌اند و بعد از آن‌ها اصوات مهموس با بسامد 29%، شدید 27% و سایشی 24% قرار دارند. دلیل غلبۀ اصوات مجهور و متوسط، ناظر بر معانی و سیاق آیات است؛ زیرا در این سوره دربارۀ موضوعات مهمی چون: عظمت قرآن کریم، خلقت خداوند، رستاخیز عظیم قیامت، توحیدگرایی و ارزش‌های اخلاقی سخن به‌میان آمده است که نیاز به‌کارگیری این اصوات را بیش‌تر توجیه می‌کند و در مقابل آن، در  مواضعی که نیاز به برانگیختن احساسات لطیف مخاطب است، از اصوات مهموس و سایشی آرامش‌بخش افزون‌تری استفاده شده است؛ به‌گونه‌ای که تناسب آوایی میان حروف کلمات و معانی آن‌ها کاملا مشهود است و جایگزین کردن آن‌ها با واژگان دیگر، غیرممکن است.

The irreplaceable role of the Holy Qurʾan in human life has brought phonetics to the aid of scholars of Islamic sciences in revealing connected layers of hidden meanings and concepts in this divine book and has brought about the implementation of extensive research on the coherence between phonetic and semantic layers of the ayahs of the Holy Qurʾan. In order to achieve the aforementioned goal, The current descriptive-analytical study investigated the Phono-Semantic coherence in Surah Luqman. The relation between phonetic and signification aspects of ayahs in this surah are completely visible and sounds have exactly been employed proportionate to the meanings of the ayahs. Voiced sounds with a frequency of 71% and semi-voiced sounds with a frequency of 49% have the largest role in inducing the meanings of the ayahs. These sounds are followed by voiceless sounds (29%), plosives (27%) and fricatives (24%) in terms of frequency. The reason for the predominance of voiced and semi-voiced sounds is the meanings and register of the ayahs because this surah includes important topics such as the grandeur of the Holy Qurʾan, the divine creation, the great resurrection day, monotheism, and moral values. These topics justify the need for the employment of sounds and on the other hand, whenever inciting the tender feelings of the audience is required, more … fricative soothing sounds have been used so that the phonetic proportionality between the letters of the words and their meanings are completely evident and replacing them with other words is impossible.

پژوهش هاي ادبي- قرآني ژرف ساخت لايۀ آوايي- معنايي در سورٔە مبارکۀ لقمان الف * دانا طالب پور الف دانش آموختۀ دکتراي زبان و ادبيات عربي، گروه زبان و ادبيات عربي، دانشکده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه تهران ، تهران ، ايران واژگان کليدي آواشناسی، معناشناسی، صوت قرآن کریم، لقمان چکيده نقش بيبديل قرآن کريم در زندگي بشر، سبب شده است تا دانش آواشناسي، در راستاي کشف لايه هاي به هم پيوستۀ معاني و مضامين نهفته در اين کتاب مقدس ، به کمک محققان علوم اسلامي بيايد و پژوهش هاي صوت ، قرآن کريم ، گسترده اي در زمينۀ انسجام ميان لايه هاي آوايي و معناشناسي آيات قرآن کريم ، صورت پذيرد. دليل غلبۀ اصوات مجهور و متوسط ، ناظر بر معاني و سياق آيات است ؛ زيرا در اين سوره دربارٔە موضوعات مهمي چون : عظمت قرآن کريم ، خلقت خداوند، رستاخيز عظيم قيامت ، توحيدگرايي و ارزش هاي اخلاقي سخن به ميان آمده است که نياز به کارگيري اين اصوات را بيش تر توجيه ميکند و در مقابل آن ، در مواضعي که نياز به برانگيختن احساسات لطيف مخاطب است ، از اصوات مهموس و سايشي آرامش بخش افزون تري استفاده شده است ؛ به گونه اي که تناسب آوايي ميان حروف کلمات و معاني آن ها کاملا مشهود است و جايگزين کردن آن ها با واژگان ديگر، غيرممکن است . بنابر آنچه گذشت در ارتباط با موضوع دلالت صوتي آيات اين سورة مبارکه ، تاکنون هيچ گونه پژوهشي صورت نگرفته است ، به همين خاطر جستار حاضر به دنبال آن است تا با واکاوي آيات بتواند به بررسي انسجام متبلور در آن ها بپردازد و ژرفاي معاني برجستة موجود را در خلال دستاوردي نو و مکمل در عرصۀ پژوهش هاي گذشته ارائه دهد و سهم اثرگذاري در تبيين و تلقي ناشي از وجود انسجام بين صوت و معنا در اين سوره داشته باشد.