خلاصة:
کتاب هفتاورنگ جامی نمایانگر صلابت و شکوه در ساختار نگارههای دوره صفوی است. با وجود تلاشهای محققان در تشریح ساختار نگارهها، کماکان نیاز به پژوهش در خصوص روابط مخفی حاکم در میان عناصر و سازههای آثار نگارگری مشاهده میگردد. مسئله، نحوه ارتباط سازههای مختلف یک نگاره در کنار هم، چگونگی پرداختن به ساختار و سامانیابی آن توسط هنرمند نگارگر در آثار موردبحث است؛ لذا بدین منظور دو نگاره از یک هنرمند از کتاب هفتاورنگ جامی انتخاب شدند. این نگارهها با عناوین «یوسف برای ندیمان زلیخا در باغ خود موعظه میکند» و «یوسف بهافتخار ازدواج خود ضیافتی شاهانه برگزار میکند» منسوب به شیخ محمد است. شیوه انتخاب این آثار، وجود اشتراکات فراوان در صورت ظاهری دو نگاره میباشد که به نظر عامدانه بوده و در مقاله به آن مواردی پرداخته میشود که منجر به این تشابه شده است؛ لذا یافتن این موارد و اینکه هنرمند بنا به دلایلی، آگاهانه از ساختار مشابه استفاده نموده؛ ضرورت این تحقیق میباشد. هدف، تطبیق ساختاری و فرمی در این دو نگاره است. سوالات شامل این موارد است: از لحاظ ساختاری ویژگیهای مشترک دو نگاره شیخ محمد چیست؟ کدام نگاره را میتوان بهعنوان پیش متن و یا پیشدرآمد برای نگاره دیگر دانست؟ استفاده از ساختار مشابه در آثار چه کارکردی میتواند داشته باشد؟ این پژوهش به عناصر درونمتنی و روابط آنها پرداخته است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و تطبیق ساختار بصری نگارهها بنا به اصل نهگانه چارلز جنسن بوده که تحلیل عناصر و اصول کیفی بصری را دربرگرفته و در صدد پاسخگویی به سوالات پژوهش است. بر اساس رویکرد پژوهش، مشخص گردید که از لحاظ ساختاری، مجلس اول بهنوعی پیش متن مجلس دوم میباشد. در هر دو نگاره یک نفر ناظر بر صحنه وجود داشته و شیخ محمد قاب/کادر خود را در مجلس دوم توسعه داده است.
Hafte Arang book shows the strength and glory in the structure of Safavid period paintings. Despite the efforts of researchers to explain the structure of paintings, there is still a need for research on the secret relationships between the elements and structures of paintings. The issue is how the artist deals with the structure in the works in question, so for this purpose, two drawings of an artist from the book Haft Avang Jami were selected. These paintings are attributed to Sheikh Mohammad. The reason for selecting these works is purposeful and there are many commonalities in the appearance of two paintings, which seems to be intentional and requires research. The aim is structural and formal adaptation of these two images. The questions include: What are the structural features of the two paintings of Sheikh Muhammad? What can be the use of using a similar structure in works? This study seeks to answer the research questions with a structuralist approach and with a descriptive-analytical research method and Comparative and the use of library resources. In the studies, four cases were studied: the frame, the placement of the figures, the position of Yusuf and Zuleikha, and the dark-light contrast in the drawings. In both paintings, there is a person watching the scene and Sheikh Mohammad has expanded her frame in the second parliament. The two figures in both drawings function structurally the same despite their different personalities. In the second work, the host and in the first work, one of the halves, which is separated from the others, both have the function of creating sequence and sequential movement in the spiral movement of the drawings, and if they are removed, the spiral frame fails and has no connection with There are other figures. The most important meaning that can be obtained from the analysis of the structure of drawings is that; In the second parliament, the painter implicitly praised his supporter, Sultan Ibrahim Mirza, and thus sanctified him and his government.
ملخص الجهاز:
پرسشها شامل این موارد است: از لحاظ ساختاری ویژگیهای مشترک دو نگارۀ شیخ محمد چیست؟ کدام نگاره را میتوان بهعنوان پیشمتن و یا پیشدرآمد برای نگاره دیگر دانست؟ استفاده از ساختار مشابه در آثار چه کارکردی میتواند داشته باشد؟ این پژوهش به عناصر درونمتنی و روابط آنها پرداخته است.
در بخش ادبی مطالعات بیشتری در خصوص ساختار در هفت اورنگ جامی مشاهده میگردد که به دو مورد از آن اشاره میشود و چهار اثر در بخش تجسمی یافت شدند که توضیح داده میشود: عظیمینژاد و دیگران در پژوهش خود با عنوان «تحلیل ساختاری نگارههای هفتاورنگ جامی در کارستان هنری سلطان ابراهیم میرزا» برای نگارههای کتاب هفت اورنگ، تحلیل ساختاری و فرمی انجامگرفته بدین صورت که این آثار در شش گروه دستهبندی شده و از هرکدام یک نگاره را بررسی کردهاند اما نگارههای مورد بحث در مقالۀ پیشرو بررسی نشده است (Azimi Nejad and others, 2017).
در مقالۀ «معرفی و تحلیل نقوش اَبنیه در نگارههای منظومۀ یوسف و زلیخا از نسخۀ هفت اورنگ جامی مشهد» (Jahanyar; Ghazizadeh, 2017)، جهانیار و قاضیزاده به نقوش مختلف در بنا و فضای معماری و تفکیک آنها به نقوش واقعگرا و انتزاعی و تحلیل آنها پرداخته شده است اما به ساختار این دو نگاره نپرداختهاند، درصورتیکه در پژوهش پیشرو به تحلیل ساختارگرایانه دو نگارۀ مدنظر از شیخمحمد با چهار مورد قاب، نحوۀ جایگیری فیگورها، جایگاه یوسف و زلیخا و کنتراست تیرگی-روشنی در نگارهها میپردازیم که نتایج حاصل از این بررسی به پرسشهای پژوهش پاسخ میدهد.